istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
sıyla serilir. Panorama resminin bir minyatürünün
ve numaralandırılmış yer adlarının bulunduğu
yönlenme haritalarının yanında, sunulan manzaranın
tanıtımının yapıldığı bir broşür dağıtılır. Bu
şekilde sergilerin deneyimi görsel temsil ve basılı
metinlerin birlikteliğinde kurgulanır.
19. yüzyılın ilk çeyreğinde İngiltere, Fransa,
Almanya ve Amerika’da eşzamanlı olarak popüler
olan ilk panoramalar, dairesel ya da sabit panorama
olarak adlandırılır. Panorama, genel olarak
19. yüzyılda Batı’da ortaya çıkan diğer manzara ve
mekan canlandırma gösterilerinin tanımı olarak
yaygınlaşır: Fransız kimyager Daguerre’in icadı
olan “dioramalar”; uzun resimlerin kaydırılmasıyla
oluşturulan “hareketli panorama”lar; stereoskop
makineleri gibi toplu ve bireysel gösteri
biçimleri de panorama başlığı altında yer alır.
Daha sonra fotoğraf ve sinemanın öncülleri olarak
kabul edilen bu temsiller gerçek anlamda kitlesel
medyanın ilk görsel örnekleridir. 19. yüzyılda
panoramaların, kitlelerin sanatı ve dünyayı kavramalarına
büyük etkisi olmuştur.
Son yıllarda, panorama ve benzer gösteriler,
kültürel çalışmalarda önemli bir ilgi odağı
oluşturmuştur. Bu tür temsiller, 19. yüzyıl Batı
görselliğinin ve görsel rejimlerinin en önemli örnekleri
olarak irdelenmiş, “gösteri toplumu”nun
tarihsel başlangıcı olarak yorumlanmışlardır.
Fransız felsefeci Michel Foucault’ya referansla,
panorama “panoptikon” ve “panoptik bakışın”
bir türevi olarak değerlendirilmiştir. Koloni imparatorlukları
döneminde panoramalar fiziksel,
coğrafi ve tarihi olarak sınırsız bir bakışa karşı
duyulan uluslararası bir iştahı örnekler.
Panoramik kent görünüşlerinin yaygınlaşmasında
ve kentlere dair kolektif belleğin oluşturulmasında
19. yüzyıl panorama sergilerinin etkisi
büyüktür. Öncelikle Batı’nın kendisini ve diğer
yerleri görselleştirmesinin bir aracı olarak ortaya
çıkan bu gösteriler sonrasında daha genel bir kent
temsili haline gelmiştir. Panorama çılgınlığı ya
da “Panoramania”, 19. yüzyıldan sonra, özellikle
fotografın yaygınlaşmasından sonra yerini başka
görsel medyalara bırakmış olsa da, panoramik
görünüş kentlerin sunumunda günümüze kadar
geçerliliği olan bir gösterimdir. Bu bakışın modern
kentlerin yapılanması, öz temsili ve görselliği
üzerindeki etkileri de sürmektedir.
İstanbul’un panoramik görselliği, panoramanın
kitlesel bir gösteri biçimi olarak icadın-
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-265