istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
YABANCILAŞMA
Karl Marx’ın sanayi devrimi ve çalışma hayatıyla
ilgili bir durum olarak anlattığı bu kavram,
günümüzde modern şehir hayatıyla ilgili temel
kavramlardan biri olup, gündelik hayatın
çeşitli veçhelerinde kapılınan bir duyguyu
ifade etmektedir.
Örneğin, toplu taşıma araçlarını kullanmak zorunda
olmayan bir İstanbullu, Cevizlibağ-Tuzla
otobüsünde ayakta yolculuk ettiğinde, kendine,
otobüstekilere, otobüse, yolculuğa ve şehre
yabancılaşabilir. Veya, asgari ücretle dört kişilik
bir ailenin geçimini sağlayan bir İstanbullu,
Nişantaşı’nda dört kişilik bir ailenin kendi maaşı
kadar hesap ödediği bir lokantada bulunduğunda,
yine kendine, çevreye, mekana ve her şeye
yabancılaşabilir.
—İlkay Baliç
YALI
Su kıyısında yapılmış konut.
İstanbul söz konusu olduğunda, geleneksel konut
mimarlığının Boğaziçi’ne özgü bir tipi olarak, 17.
yüzyılın sonunda ortaya çıkmıştır. 18. yüzyılda
hızlanan yalı yapımı 19. yüzyıl boyunca da devam
ederek Boğaziçi’ne özgü bir yerleşme düzeni ve
yaşam biçimini oluşturmuştur. 19. yüzyılın ikinci
yarısına kadar yalı, mimari özellikleri açısından
diğer geleneksel konutlardan servis mekanlarını
içeren ve dışa kapalı biçimlenen zemin katların
bir yaşama mekanı olarak düzenlenmesi noktasında
farklılaşır.
Boğaziçi kıyıları ve bu kıyılarda yer alan hasbahçeler
içinde yapılan bir sultan konutu olarak
ortaya çıkan yalı, her zaman zengin ve seçkin bir
kesime ait olmuştur. Deniz kıyısından tepelerin
eteklerine kadar uzanan kullanım alanı, yalıları
bir yanda deniz, diğer yanda ormanla birleştirmiştir.
Ahşap konut mimarisinin orta mekan
çevresinde gelişen plan tipolojisi, çevreye, denize,
bitki örtüsüne ve güneşe en fazla açılım sağlayan
esnekliğiyle yalı biçimlenişinin temelini oluşturmuştur.
Denizle arasında -kimi zaman dar ve yalıya
özel bir rıhtım dışında- bir şey bulunmaması,
arkada yer alan büyük bahçeler, tepeler ve deniz
arasında, su ile yeşilin bir araya geldiği bu kıyı
yerleşmesinin özgün biçimlenişini yaratmıştır.
Boğaziçi’nin, kentten uzakta, doğayla beraber
ve doğadan keyif alarak yaşamak için gidilen bir
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-380