istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
planlama kavramları ile tanıştı. Yeni örnek yerleşimler
19. yüzyıl turbo-kapitalizminin plansız
kent yığılmasının olumsuzluklarından arınmış,
Cumhuriyet’in bir nimeti olarak görülen ferahlığa,
yeşile ve ışığa kavuşmuştu.
Güney ise aynı dönemde radikal biçimde küçülür,
“çekerken”, bağımlısı olduğu kamu yatırımlarından
kayda değer bir pay alamaz oldu; sonuçta
hemen hiç yenilenemeden köhnedi, çöktü; yangın
yerleri tarlalaştı, iyice kabuğuna çekilip kaldı.
Suriçi ile Haliç ötesinin karşıtlığı bu dönemde
iyice göze batar oldu. Kuzeyden bakanlar bunu
artık basit ama aşılması da o ölçüde imkansız,
çünkü statik bir düalizm olarak algılar oldular.
Oysa erken modern dönemde semt seçiminin
temelde bir maddi imkan meselesi olduğunun
herkes farkındaydı ve bu seçimin sonuçları
bir tür tevekkülle idrak edilirdi. Yaşam tarzının
farklılaşması da bunun doğal bir sonucundan
başka bir şey değildi. Daha çok kazanan doğallıkla
daha çok ve daha farklı tüketebiliyor,
imkanları ölçüsünde daha geniş coğrafyaların
lezzet alemlerine yelken açabiliyordu. Edebiyata
bol malzeme sağlayan farklılıklar daha çok
bir tür istihza konusu oluyordu. Sınıf atlamak
yaşam tarzının da değişmesine kapı açabilirdi,
eşikler aşılmaz değildi.
Yeni bitme Cumhuriyet elitinin cebindeki
para ise, eski kozmopolit elitinkine kıyasla devede
kulaktır. O, parasıyla atsa atsa ne kadar “hava
atabilir” ki Fiziksel mekanda farklılık yaratan
bir maddi kaynak varsa da, bu özel değil, kamuya
aittir. Dolayısıyla kendine daha kaliteli kent mekanını
sunan kamunun ideolojisi ile özdeşleşme,
kenti bunun üzerinden okuma ve anlamlandırma
tutumu doğallaşır, içselleştirilir. Kuzey, kerameti
kendinden menkul bir cumhuriyet aydınlanmasının
mekanıdır artık, güneye gelenekselliğin,
aydınlanamamış tutuculuğun cisimleştiği “orası”
olmak düşer. Tarlabaşı başta olmak üzere, kuzeyli
ancak daha yoksul, daha gayrimüslim semtlerin
ötekileştirilmesi, gettolaştırılması da bu dönemde
başlar. (Başlıbaşına ele alınması gereken bir
meseledir, girmeyelim.)
Cumhuriyetçi kuzeyin altın vuruşu / Menderes
operasyonları: Döneme damgasını vuran
Menderes operasyonları, kendilerini meşrulaştırdıkları
popülist demagojinin tersine (“O
güne dek kamu yatırımlarından pay alamamış,
“ihmal edilmiş” suriçine de hizmet götürmek”)
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-213