istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
banisi olan Kösem Valide Sultan’ın hayalindeki,
ne de
“A İstanbul sen bir han mısın,
varan yiğitleri yutan sen misin”
diyen ve Ethem Paşa’sını bu şehre kaptıran
Kütahyalı Esma Hanım’ın hayalindeki handır.
Onların hanları kentin ta kendisidir, besinidir.
Kendilerini bildikleri andan beri içinde oldukları
devranı anlatırlar aslında bu kelimeyi zikrettiklerinde,
“Dünyaya geldiğim anda
Yürüdüm aynı zamanda
İki kapılı bir handa
Gidiyorum gündüz gece”
deyişinde Aşık Veysel’in de ifade ettiği gibi...
Ancak kentlerin dev pazarlara (bak. Semt
Pazarı) dönüşmesi ile sokaklar her türlü ürün
ve hizmetin satıldığı, seyyar satıcıların doldurduğu
(bak. Seyyar Yemek Satıcısı), dolayısıyla
çok canlı kamusal alanlar (bak. Kamusal Alan)
olarak ifade edilen değiş tokuş yerleri haline gelir.
Artık “şey”lerin kente giriş çıkışları öylesine
yoğunlaşarak zenginleşmiş –ve tabii beraberinde
sanallaşmıştır- ki, İstanbul iki kapılı bir handan
kırk kapılı bir hana, mide-kentin yemek borusu
ise içi “şey”lerle tıkanmış bir yemek borusuna
dönüşmüştür. Han lekelerinin bir araya gelmeleri
ile oluşan ara alanlar, yani sokaklar, zamanla bu
lekelerin varlığından daha etkin hale gelir. Yeni
kentin ya da pazar yerinin içindeki kıvrımlı daracık
sokakların duvarlarıdır onlar, kapılarıyla
içeri davet oluşturan ve geniş açık kamusal avlular
yaratan yapılar olarak değil, sokakları sınırlayan
“kırk kapısız yüksek duvarlar”, başka bir deyişle
pazarın bittiği sınırlar olarak algılanırlar. Toprağın
üzerinde değil altındadırlar sanki, şehre giren
binlerce sanal “şey” ya da web ortamlarındaki
sanal ticaret alanları gibi hanlar da, kapıları da
görünmez olmuştur. Hanlardan birinin toprak
altındaki bölümlerinin, Tahtakale sokaklarındaki
elektronik piyasasının neredeyse tümünü kapsayan
bir depolama alanı olarak kullanıldığı bilgisi,
bu görün(e)meme durumunu doğrular: Kent ve
Pazar, günün sonunda paketlenerek hanların içine
saklanır ve görünmez olur.
“Han sarhoş, hancı sarhoş
Yolda yabancı sarhoş
El çek tabib kalbimden
İçimdeki sancı sarhoş”
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-136