istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
cak bunda müteahhitlerin sermaye yetersizliği
kadar, onlardan daire satın alanların ekonomik
kaynaklarının küçüklüğü de önemli rol oynuyordu.
Küçük kaynaklarla konut edinmek durumunda
olanlar, küçük kaynaklarla konut inşa etmek
zorunda olan yapsatçılara başvuracaklardı. Böyle
bir sistem içinde müteahhidin bir günah keçisine
dönüşmesi olağandı. 1960’ların başında artık
müteahhidin her tür kentsel aksaklığın ve mimari
kalitesizliğin tek müsebbibi olarak tanımlanması
olağan bir gündelik yaşam pratiğine dönüşmüştü.
Kamu yapılarını inşa eden müteahhitlerse
bu yapsatçılardan farklı bir grup oluşturdular.
Ne var ki, onlar da sermaye kıtlığından muzdariptiler.
İşi açık eksiltme mekanizmalarıyla en
az fiyata yapacak olana emanet etme usulünün
egemen olduğu bir ihale düzeninde, bu sermaye
kıtlığının yapsatçılardakinden de kötü sonuçları
olacaktı. Sermayesi olmayan müteahhitler, giderek
tırmanan bir rekabet ortamında yaşayabilmek
için fiyatları mantık sınırlarını zorlayacak kadar
aşağılara çekmek zorundaydılar. Gerçek inşaat
fiyatlarıyla işi tamamlamak mümkün olamayacağı
için de, hem kaliteyi alabildiğine aşağılara çekmek,
hem de çeşitli hukuksal açıkları kullanarak,
işi tanımlananın ötesinde uzatmak ve defalarca
fiyat tashihleri yaptırmak gerekecekti. Özetle, bu
koşullarda daha farklı kalitede mimari sonuçlar
elde edilemezdi ve edilemedi. Daha da önemlisi,
ihalelerde sürekli mantık ötesi oranlarda fiyat
kıranların egemen olduğu bir sistemde sermaye
biriktirmek de zordu. Ortamın, kamu imar programlarında
da 1980’lere kadar küçük müteahhide
bırakılmış olduğu söylenebilir.
Her iki müteahhit tipinin de kentlilere esinleyeceği
düşüncelerin olumsuz olacağı aşikar.
Sonuçta, çevrede ortaya çıkan her olumsuzluk
ve inşai kalite düşüklükleri sadece müteahhitlerin
suçu olarak kavranacaktı. 1999 Marmara
Depremi’yse, verdiği yüksek hasar ve can kaybıyla
müteahhitlere yönelik antipatiyi tırmandırdı.
Ancak, paradoksal olarak, 1990’ların başından
itibaren iyice belirginleşen hızlı bir ivmeyle büyük
sermayeli müteahhit tipi ortama ağırlığını
koymaya başladı. Özellikle İstanbul’da, konut ve
bayındırlık sektörleri artık onun egemenliğindeydi.
Binlerce birimlik yerleşme alanları inşa eden
firmalar doğdu. Ne var ki, kentsel alandaki rant
üretiminden aslan payını kaptıkları için, müteahhitler
bu kez de, eskisinin aksine, kalitesiz inşa
ettikleri için değil, kenti çıkarları doğrultusunda
yoğunlaştırdıkları ve “betonlaştırdıkları” için
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-243