istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
için zorunlu olan bu ilişki, Lozano’nun da işaret
ettiği gibi, özel otomobil lehine göz ardı edildiğinde,
etkileşimin temel mekanları olan kaldırımlar
ya zorunlu bir teknik öge olarak tasarımın parçası
olur, ya da yaşamayan boşluklar olarak kalırlar.
Vatan ve Millet caddelerinde olduğu gibi, otoyol
benzeri bulvarlarla kurulan ulaşım ağlarında yaya
zaten söz konusu edilmez ya da Mecidiyeköy ve
Beşiktaş gibi kent merkezlerinde kaldırım işgale
uğrar. Özel otomobil, kişisel hareketlilik olanağının
bir aracı ve simgesi olarak densizce kent içine
sokulur; bununla da kalmayıp, yayaların mekanına
tecavüz etmekten çekinmez.
Nezaket (civility) kavramı, kent için kullanılan
civitas, civilization kavramlarıyla ilişkilidir.
Kent, kültür yoğunluğu ve medeni sosyal davranışlarla
çevrelenir. Topluluğun hareketlerine
rehber olması beklenen bir kurallar bütünü olarak
“medeniyet”in göstergesi kabul edilen kaldırımlar
açısından, İstanbul (nadir iyi örnekler dışında)
ilginç olumsuz örneklerin görüldüğü bir kenttir.
Profesyonel anlamda, bu karşılaşma alanlarının
tasarımı konusunda son derece başarısız olunduğu
söylenebilir. Sosyal hayata adım atarak, kentsel
topluluğun bir parçası olmaya geçişin kapısı gibi
görülebilecek bu arayüz niteliğindeki mekanlarda,
özel kullanımlar doğup biçimlenir ve özel bir anlam
taşımaya başlar. Halbuki İstanbul söz konusu
olduğunda, kaldırımlar yara bere içindedir: kapanmış
ama bağladığı kabukla tümseklenmiş, az ötede
yeni açılan bir yara ile çukurlaşmış, üstüne binen
ağır yükle zemine iyice oturup bombelenmiş… Bir
adım at, şimdi sıçra, yana kay, üstünden atla, hatta
t-ı-r-m-a-n… Sık sık kaza haberleri yayımlanır:
altyapı çalışmaları için açılan ve kapatılmayan
kuyulara düşenler… Ya da yeni bir inşaat çalışması
için, aslında izin alınmadan girişilen bir zemin çalışmasının
delip geçtiği yüzeyden metroya ulaşan
darbelerle kıyısından dönülen felaketler… Trafik
kurallarını hiçe sayarak -kazayla!- kaldırımda yayaları
biçen araçlar… Sadece yaşlılar ve fiziksel
engelliler değil, İstanbul’da herkes kaldırımda
güvende olmadığını bilerek hareket etmek zorundadır.
Yayalaştırılmış İstiklal Caddesi (bak. İstiklal
Caddesi ya da “Beyoğlu”) zemin kaplamaları
ise, nerdeyse on beş yıldır bir yap-boz örneğidir.
Kuban’ın “kaldırım hastalıkları” adını verdiği bu
durum, biraz da İstanbul’un yaşadığı deneyimin
ve ait olduğu coğrafyanın özeti gibidir.
—Ela Çil ve Hülya Hatipoğlu
>İstiklal Caddesi ya da “Beyoğlu”, Yayalaştırma
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-185