istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
“Batı Akdeniz kültüründe futbolun yeri” üzerine
çalışmalar yapan etnolog Christian Bromberger,
Olympique Marseille taraftarlarının tribünlere
yerleşimini incelemiş ve Batı sanayi toplumlarındaki
stadyumu bir kent maketi olarak görmüştü.
Sözkonusu araştırmadan, kentte yer alan sosyal
kesimlerin, mesleklerin, yaş gruplarının, cinsiyet
oranlarının, stadyum ile semtler arasındaki ulaşım
olanaklarının ve kimi futbolculara duyulan
özel ilginin bu yerleşme biçiminde etkili olduğunu
öğreniyoruz. Tribünlerin her bölümü bir toplumsal
kesimin somut alanıdır. O halde Bromberger’in
araştırması, kolektif kulüp kimliği ile tribünde
yer alan sosyal kimlikler arasında değişken bir
ilişki olduğunu ortaya koymaktadır. Yani, her ne
kadar atılan bir gol tribünde yer alanlar arasında
sıkı duygu bağları oluşturuyorsa da, o gol anında
yaşanan coşku ya da hüzün duygusal bir homojenlik
yaratıyorsa da, bu bütünlük tam anlamıyla
kulüp kimliği ile ilgili bir durum değildir. Açıkçası,
tribündeki anlık duygu bağları ile kulüp kimliği
arasında mutlak bir ilişkiden söz etmek çok da
doğru sayılmaz. Çünkü kulüp kimliği, kolektif
duyguların doğurduğu bir homojenlik ile açıklanamaz;
bu kimlik, farklı sosyal kesimlerden
kişilerin kendi takımlarını nasıl ifade etmeyi tercih
ettiklerine bağlı olarak biçimlenir. Başka bir
deyişle, kişilerin kendi takımları hakkında “neyi
anlatmayı sevdiklerinin” oluşturduğu bir ayrımdır
bu... Aynı takımın taraftarları arasındaki bir
üslup farkı... İşte, aynı kulübün kimliği altında
toplanan taraftarlar, bu kimliği kamusal alanda
(stadyumda) farklılıklar ile dışavurmaktadırlar.
Bromberger’in Marsilya örneğinden yola çıkarak,
özellikle 80’li yıllardaki stadyumlara genel
bir bakış atacak olursak, bu yapıların birer kamusal
alan olarak son derece ideolojik bir planlama
yansıttığını görürüz. Batı sanayi toplumlarının
modernist kent ve mimari mantığı ile stadyumlar
arasındaki bağlam çakışması, hayli belirgin
olarak gözler önüne serilmiştir. Modernist kent
ve mimari anlayışının ve bu anlayışa bağlı olarak
kamusal alanların yaratmaya çalıştığı bir prensipten
söz edelim: Farklı sosyal kesimlerden gelen
kişilerin karşılaşmasıyla, elbette kendi kimliklerinin,
sınıfsal aidiyet göstergelerinin korunacağı
bir alan oluşacaktı. Örneğin kentin karşılaşma
alanları olarak düşünülmüş meydanlar, parklar
vs. farklı kimliklerin kendilerini özgürce ifade
edebilecekleri yerlerdi; ama bu alanlar herhangi
bir kesimin kalıcı simgelerini asla benimsemeyecek,
hiçbir kesim o alanı kendi aidiyet göstergeleriyle
tanımlayamayacaktı. Kamusal alanın
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-335