istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
tartışılmaz. Üzerinde durulması gereken bir konu
ise, yaşadığımız bilişim çağında gökdelenlerin
simgesel değerinden öte bir anlamı kalmadıysa,
bu yapı türünün İstanbul semalarını süslemeye
daha ne kadar devam edeceğidir.
—Ayşen Ciravoğlu
>Küreselleşme
GÖZETLEME
Bir mekan oluşturma eylemidir, bir sosyal ve
mimari pratiktir.
Gözetleme kelimesinin yanına “gözetlenme”yi
de ekleyebiliriz. İki kavram birbiriyle karşılıklı
ilişki içindedir. Hem fiziksel hem de mekansal
sosyal kontrol bağlamında birey ve mekan arasındaki
ilişki, gözetleme/ gözetlenme ikiliğine,
Panoptikon kavramı ise bu iki kavram arasında gelişen
kontrol mekanizmasına dayanır. Son yıllarda
kamusal alan, bu ilişkinin çeşitli mekanizmaları
ile tanımlanır. Temel olarak gözetleme/gözetlenme,
cemaatleşmiş her toplulukta ve kentlerin
mahalle biçimi ile örgütlenmesinde, hem sosyal
yapıyı hem de mimariyi yönlendirebilen kavramlardır.
Gözetleme, bireyin mekan ile ilişkisinin
(örneğin mekana giriş-çıkış vb.) başka özne veya
özneler tarafından gizli olarak takip edilmesi,
gözetim altına alınmasıdır.
Adam bıçaklamak, uyuşturucu, hırsızlık,
ait olmadığımızı sandığımız “öteki”ne karşı gizli
korku ve hayal edilebilen tüm tekinsiz haller;
günümüzde yaşadığımız birçok sokak ve çevresi,
kulaktan kulağa atfedilen mitlerini oluşturuyor.
Örneğin, yaşayanlarının çoğunlukla Araplar,
Kürtler ve Çingenelerin olduğu Tophane; Taksim,
İstiklal, Tünel gibi kozmopolit ve heterojen bir
sosyal yapı içeren, eğlence endüstrisinin hakim
olduğu merkezi yerlere çok yakın. Ama yine de,
Tophane semti kentsel alt bilincin “öteki”lerinden
biri; tekinsiz, tehlikeli ve güvenlik kodları ile bezenmiş
klişelerle donanmış önyargılarla çevrili.
Oysa bana göre gayet güvenli olan bu yer (diğer
benzer semtler gibi), “kapalı sitelerde” (bak. Kapalı-Site)
yaşamayı seçenler için kente karşı yabancılaşmayı
meşrulaştıran mitlerin üretildiği
mütevazı bir yer. Kentin sokaklarda, insanlar arasında
gizlice fısıldadığı “mitler”, biz sokaklarda
salınıp dolanırken bizi takip etmekle kalmayıp,
“mekan”a bakışımızın önyargılarını da kurar-
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-117