istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
nilerinin kuruluş belgesidir. Ticaret malları için
antrepolar, dükkanlar, yolculuktaki işadamları için
lojmanlardan oluşan semt ya da funduk (foundouk),
kiliseyle birlikte, Doğu’daki bütün İtalyan cemaatinin
ana yapısıydı. Her milliyet, kendi maddi çıkarları
için Bizans imparatorlarından belirli yerler edinirken,
aynı zamanda ibadet ya da hayır işleri için,
kiliseler ve bilhassa şapellere olduğu gibi mezarlıklara
ve daha başka yerlere sahip olma selahiyeti de
kazanıyordu. Bu kolonilerden her birinin üyeleri,
uzak ülkelerindeki adetleri yaşatmak amacıyla ayrı
bir ibadet yerinin etrafında toplanıyorlardı.
İstanbul’un Levanten cemaati, Haliç’in sağ
kıyısında, Bizans surlarının etrafında, liman civarında,
Neorion (Bahçekapı), Peramatis (Balıkpazarı
Kapısı) ve Droungarion (Zindankapı) kapıları
arasındaki alanda yaşıyordu. İmparatorlardan
imtiyaz elde etmiş olan bütün Frenk kolonileri,
bu üç kapı arasındaki alanda, şehir surları içinde
bulunan –intra muros- bir merkezi müesseseye ve
ticari işlemler için az çok bu müesseselerin uzantısı
olarak kıyıya yerleştirilen bir iskeleye sahipti.
Bizans İmparatorluğu’nun Levanten ya da Latin
cemaati, 1453’te İstanbul’un Türkler tarafından
alınmasıyla yıkıldı. Fethin ertesi gününden itibaren,
tarihinde ikinci kez, fakat bu sefer, onu oluşturan
iki unsurun hukuki farklılığını göz önünde
bulundurarak yeniden kuruldu. II. Mehmet’in
İstanbul’u aldıktan sonra Galata Cenevizlilerine
verdiği ferman, Osmanlı Latin Cemaati’nin kuruluş
belgesidir (bak. Fatih Sultan Mehmet). Bu
fermanla, Türkiye Cumhuriyeti kurulana kadar,
ibadetin uygulanması ve kiliselerin korunması
için Latin cemaatine hukuki temel oluşturacak
olan imtiyazlar verilmiş oluyordu.
O andan itibaren, o zamana kadar farklı tabiyetlerden
yabancıların oluşturduğu Latin cemaati,
Osmanlı Latinleri ve Levanten terimiyle
belirttiğimiz yabancı Latinler etrafında yeniden
şekillendi. Aynı ailenin içindeki bu farklılık gayet
açıktır; Osmanlı tebasından olanlar Ceneviz
mahallesi Galata’nın teslimi esnasında yerlerinde
kalırken, yabancı tebadan olan diğerleri ülkeden
kaçıp daha sonra geri dönmeyi seçmişlerdi.
Yabancı cemaatin Osmanlı topraklarında
bir araya gelmesi o zamanın yasalarından dolayı
zor oldu ve sık sık kesintiye uğradı. Osmanlı
İmparatorluğu’na ayak basan her yabancı, yani
müstemin ülkede bir seneden fazla kalamazdı. Bu
sürenin sonunda o da cizyeye tabi olarak reayadan
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-222