istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
rumlarının bir sonraki durağının neresi olacağı ise
büyük bir soru işareti olarak önümüzde duruyor.
—Özge Açıkkol
>Göç, Güzelleştirme, Kentsel Dönüşüm, Müze,
Soylulaşma, Yabancılaşma
MÜTEAHHİT
İstanbul’da kadri bilinmeyen bir kentsel aktör.
İstanbul’da müteahhidin yakın tarihi 1950’ler
ortalarında başlar. Müteahhide yönelik toplumsal
algıyı biçimlendiren de bu evrede başlayan
gelişmelerdir. Ancak bu tür müteahhitlerin geç
19. yüzyıl İstanbul’unda öncülleri bulunduğu
anımsanmalıdır. Satın aldıkları arsayı küçük,
eşboyutlu, birkaç birimlik dizikonutlar halinde
yapılaştırıp satmaktaydılar. 1950’lerin ortalarında
beliren müteahhit tipi de onlar gibi küçük sermayeli
bir girişimciydi. Ancak, öncüllerinden farklı
olarak dizikonut değil, apartman inşa etmekteydi.
Bir arsayı mal sahibinden, üzerine inşa edeceği
apartmandan belirli bir pay vermek üzere devralıyor
ve yaptığı apartmanı yapım aşamasından
itibaren daire daire satarak işi adım adım yürütüyordu.
Satışın daha temel atma aşamasında
başlaması zorunluydu. Çünkü, bu tür müteaahitdeveloperler
çok küçük bir sermayeyle çalışmak
durumundaydılar. İnşaatı kendi öz kaynaklarıyla
tamamlamaları söz konusu değildi. Sürekli sermaye
sıkıntısı çeken, banka kredilerinin emekleme
döneminde olduğu ve büyümek isteyen bir
ekonominin taleplerine uygun en ucuz kentsel
konut arzını (gecekondunun tanımladığı daha da
ucuz alternatifin yanı sıra) onlar gerçekleştirdiler.
1950-1980 aralığında metropol konut stoğunu tıkanmalara
fırsat vermeyecek kadar genişlettiler.
1950 ve 1960’ların “yapsatçı” adı verilen bu
müteahhitleri, az sayıdaki mimar veya mühendis
kökenli olanlar hariç, inşaat işçiliğinden yetişmeydiler.
Genellikle metropole düz amele statüsünde
gelmiş, inşaatı burada pratik içinde öğrenmiş ve
ustabaşı niteliği kazanmışlardı. Çoğunlukla Doğu
Karadeniz Bölgesi kökenli oldukları için İstanbul
diline “Laz müteahhit” terimini sokacaklardı.
Kenti çok küçük kaynaklarla inşa ettiler, orta sınıfların
konut talebini karşıladılar, ama ortaya
çıkan kentsel çevre, sermaye ve uzmanlıklarının
yetersizliğinin izlerini taşıyacaktı. İnşa ettikleri
binaların teknik ve estetik kalitesi düşüktü. An-
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-242