istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
değişme ve dönüşmeler de kentsel mekanın üretimiyle
öyle ilişkilidir. Tıpkı cinsel ilişki örneğinde
olduğu gibi, göstermek adına gösterildiklerinde
pornografik, taraflara zarar verici olacak biçimde
sömürüldüklerinde sapkın, biyolojik göndermeleri
yapıldığında tıbbi, imgeleme iş çıkaracak kavrayış
bariyerleriyle donatılıp (gösterilmek yerine) temsil
edildiklerinde erotik olurlar.
Bu bağlamda İstanbul, geç 19. yüzyıldan başlayarak
giderek yayılan bir ölçekte hep pornografiktir.
Çok geniş bir grup insan için, açığa çıkarılacak
bir sırrı yoktur. Zaten apaçık olduğuna
inanılan kentsel etkinliğin o pornografik apaçıklığının
ahlaki ve terbiyevi araçlarla disipline
edilmesine, düzeltilmesine gerek vardır. Örneğin,
1850’lerden başlayarak kentin planlanması, yani
mevcut yapılaşma özelliklerinin değiştirilerek
“asri” ve “Avrupai” hale getirilmesi, kentsel
sahneye bakan her aydının gördüğü neredeyse
tek şey olacaktır. Geç Osmanlı kent pornografisi,
İstanbul’da kentin planlamayla düzeltilmesi
zorunlu “yanlışlığı”ndan ve ona karşıt referans
oluşturan bir muhayyel Avrupa kenti rasyonalitesinden
başka şey görmez. Erken Cumhuriyet
bu pornografik mirası devralır ve sürdürür. 1960
eşiğinden başlayarak apaçık(mış gibi) gözüken
başka bir kentsel gerçeklik kavrayışıysa, sonuçta
kentlileşen kitleleri problemleştirir. İstanbul’a bakanlar,
kendi pornografik apaçık okunaklılık beklentilerinin
olağan sonucu olarak, her açıklamayı
burada hızlı kentleşme yaşandığı ve kente yeni
gelenlerin bir türlü kentlileşemediği okumasına
dayandırırlar. Buna sonraları, özellikle 1980’lerden
itibaren her kapitalist ekonominin olağan
gerçeği olan rantın İstanbul özelinde her açıklamayı
üretmeye muktedir bir “deus ex machina”ya
dönüştürülmesi izler. Ama bir türlü genel bir
erotik bilinç doğmaz. Çoğunlukla gözlemciler
ve kentliler kentin sayısız değişim ve dönüşüm
rotasını henüz anlayamadıklarını, anlamak için
uğraşmak, emek harcamak gerektiğini kabul etmezler.
Onlar o “gayriahlaki” gerçeği hep görmeden
bilir, cezasını da tereddütsüz tayin ederler.
Çünkü, tüm pornografik etkinliklerde olduğu
gibi kentsel olanında da, gözükmesi gayriahlaki
olanın gözükmesinin engellenmesi hedefi en
azından örtük olarak ima edilir. Kentsel sahnede
apaçık görünen pornografi üzerinde düşünmek
ne anlamlıdır, ne de doğru. Onun görünürlük
alanını terk etmesidir öncelikle istenen. Talep
bu olduğundan, görünürlük kazananın üzerinde
düşünülmesi de kendiliğinden yasaklanmış olur.
Zaten pornografiyi pornografi kılan da, herkesin
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-280