istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
ancak Lozan Antlaşması ile kesin olarak kaldırılmıştı.
Böylece bir dönem kapanmış oldu ve kapitülasyonların
ilgası, yabancıların Türkiye’deki
kitlesel varlıklarını bir şekilde haklı kılan bütün
avantajları ortadan kaldırdı. Levantenler, bu gibi
hukuki ve ekonomik sebeplerle giderek azaldılar;
bugün ise neredeyse tamamen kayboldular.
Terimin dar anlamıyla Levanten, Osmanlı
İmparatorluğu içinde yabancı tabiyeti olan Latin
Katolik’tir. Amacımız, “Levanten” terimini yeniden
tanımlamaya kalkışmaksızın, İstanbul’da
kapitülasyonlar tarafından idare edilen yabancı
bir cemaatin varlığının altını çizmektir. Osmanlı
İmparatorluğu’nda, yalnızca yabancı bir tabiyete
sahip olmak bir üstünlük göstergesiydi. Kapitülasyonlar
yabancılardan bir ayrıcalıklılar sınıfı
yaratmıştı. Bu cemaat, Osmanlı tebası Latinler
ya da reayadan oluşan Osmanlı Latin cemaati ile
aynı kefeye konulamaz.
Öte yandan Osmanlı yönetimi, Osmanlı Latin
cemaatini hiçbir zaman açıkça bir “millet”
olarak tanımamıştır. Üstelik Osmanlı Latinleri
kendileri de, bir alt sınıf olarak kabul edilmek
korkusuyla, onları hukuki olarak yabancı Latinlerden
ayıracak yeni bir statü üzerinde ısrar etmek
istememişlerdir. Onlar, biraz aşağılayıcı olan yeni
statülerine sessizce geçerek, kapitülasyonların
avantajlarından yararlanan tek grup olan yabancı
Latinleri kendilerinden ayıran şartların yarattığı
bu sınırı görünüşte yıkmak istediler. Bu farklılık
görmezden gelinerek ve çarpıtılarak sonunda
iyice dikkate alınmaz hale geldi.
Günümüzde, bir zamanlar var olan bu cemaate
nostaljik bir yaklaşımla özenen ve “Neo-Levanten”
adını benimseyerek Türkiye’ye yerleşen yabancıların
asıl Levantenlerle hiç, ama hiçbir benzerliği
yoktur (bak. Nostalji). “Neo-Levantenim” demekle
köklü Levanten kültürünün mirasçısı olmak mümkün
değildir. Levantenliğin kendine has bir adabı,
bir dili, bir düşünme tarzı vardı. Levantenlerin
en ayırt edici, en önemli özelliği ise, Doğu ve Batı
kültürlerinin sentezinden kaynaklanan, yüzyıllar
içinde şekillenmiş yaşam tarzlarıydı.
Bugün artık dirilmesi mümkün olmayan Levanten
kültürü, ancak tarihi araştırmalarla, bu
cemaati inceleyen kitapların yayımlanmasıyla
yaşatılabilir; yoksa söz konusu kültürü anımsatan
yeni adlar arkasına sığınmakla değil.
—Rinaldo Marmara
>Fatih Sultan Mehmet, Nostalji
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-224