istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
açılışı, ikincisi ise bunun oluşum hızıdır. Yeni
açılan ana arterler ve bunlara bağlı olarak gelişen
yol ağı, doğal topoğrafya üzerinde kendi topoğrafyasını
oluşturmaya başlar. Yol ağıyla gelişen yeni
topoğrafya, aynı zamanda metropolleşen kentin
makroformunun biçimlenmesini yönlendiren ana
faktör olur; yerleşimin gelişim ekseni çok yönlü
hale gelir. İstanbul’da, sahilin, motorlu taşıt karayoluyla
tanışma hikayesi 1950’lerin sonuna doğru
gerçekleşir. İstanbul sahilleri 1960’lı yıllardan
itibaren kentin devinim sürecine eşdeğer bir hızla
değişim ve dönüşüm geçirmeye başlar. Karanın
iç kesimlerinden kıyıya ulaşımı kolaylaştıran ve
hızlandıran yol örüntüsü, sahilyollarının yapımı
ile ağı kapatır. Denizyolu ağın dışında kalır.
Bu dönem tüm İstanbul için olduğu kadar,
özellikle sahiller için önemli bir kırılma noktasıdır.
Sahilyolunun geçmesiyle kentin kıyılarında
morfolojik başkalaşım da başlamış olur. Bu başkalaşıma
Boğaziçi özelinde bakıldığında, kıyının
gerisindeki arazide, yamaçlarda yer alacak yeni
mekansal gelişimler ve girişimler için adeta boş
bir sayfa açıldığı görülür. Yol, kıyıya paralel yönde
değerlendirildiğinde, topoğrafyanın ana ögeleri
olan suyolu (boğaz) ile yamaçların arasına bir
sınır öğesi olarak girer; buna tam dik eksende
değerlendirildiğinde ise yol boyunca bir boşluk
oluşturur. Yaratılan bu sınır bir yandan kentin
yeni topoğrafyasının uzantısı olarak gelişirken,
diğer yandan boşluk, metropolleşen kentin her
yerinde olduğu gibi, mevcut doğal topoğrafyanın
ana öğeleriyle yaşamsal ilişki kurmada bocalar.
Zamanla, kırılma noktası katmanlaşır: Kentsel
dönüşüm (bak. Kentsel Dönüşüm) sürecinin
başlangıcında eşgüdümlü olarak düşünülemeyen
iki ulaşım ağı (kara ve denizyolları) ve bunlara
bağlı altyapılar senkronize olarak gelişemediğinden,
Boğaz köylerinin kıyıları (ön plan), zamanla
kronikleşen mekansal düğümlenmeler yaşamaya
başlar. Boğaziçi köyleri arasında ulaşım ve erişim
hızının artmasıyla yalı (bak. Yalı) ve sahil saray dizilerinin
ardında kalan açık alan (arka plan), artık
bir ziyaretgah, seyir ve mesire yeri değildir; üst ve
orta sınıf konutları ve hizmet birimlerinin Boğaz
köylerine eklenerek çoğaldığı, tüm Boğaziçi mekanının
iki tarafında, yamaçları ve tepeleri örterek
gelişen ve birleşen yeni semtlerin yayılma alanıdır.
Artık her “-köy” ardışık bir dizinin bir sonraki
parçasıdır; sınırlar karışır; -köyler adlarını muhafaza
eder, ancak, mekansal ve bünyesel dönüşüm
içindedirler. Semtlerin yapı ve insan yoğunluğu,
sahil mekanının doluluğunu artırdığından bir
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-288