istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
ayak uydurdukları ölçüde “sonradan görme” ve
tam da bu yüzden son derece modern oluyorlar.
Coğrafi olarak Bağdat Caddesi, İstanbul’un
merkezinin uzağında, Asya kıtasında ve denizin
hemen yakınındadır. Geçmişte bir sayfiye yeri
olduğu bilinir. “40 sene önce buralarda plajlar,
gazinolar, bahçeli köşkler ve biraz ötede bağlar,
bahçeler vardı” der eskiyi hatırlayanlar. Daha
da eskiye gidilmez zaten. Çoğu kişi Osmanlı’nın
son döneminde bu civarda yaşayan Ermenileri,
Rumları, (hala yaşayan) Yahudileri, Levantenleri
anmaz. Bağdat Caddesi’nin egemen anlatıya yerleşen
bir tarihi varsa, bu olsa olsa bir dönüşüm
hikayesidir. Eski Türk filmlerinde Anadolu’dan
bir köylü kızı olarak gelip yeni kılık kıyafetlere
büründüğü anda modern olan genç kadınların
mucizevi dönüşümüne benzer bir şekilde, üst
orta sınıf Türkler Bağdat Caddesi’ne yerleşmiş
ve modernleşmişlerdir. Bu, gerisine bakmadan
giden hızlı bir dönüşümdür. Eski köşkler yıkılamadıysa,
bahçeye dikilen yüksek apartmanların
arasında sıkışıp dilsiz ve cansız kalmıştır. Eski
plajların, gazinoların üzerinden sahil yolu geçtiği
için caddenin karşı tarafında betonun üzerinde
duran kayıklar ve yelkenliler vardır; öylece denizi
uzaktan seyrederler. Sahil yolunda her yaştan
insan yanlarından geçen arabalara aldırmadan
ve geriye bakmadan daha uzun bir ömür için koşmaktadır.
19. yüzyılda Mustafa adında birinin Suadiye’ye
doğru gezintiye çıkanlara yolluk malzemeleri satmak
amacıyla kulübeden bozma bir bakkal dükkanı
açtığı ama “dağ başında bakkal mı olurmuş”
tepkileriyle “şaşkın bakkal” olarak anıldığı iddia
edilir (Bağdat Caddesi’nin semtlerinden biridir
Şaşkınbakkal). Bugün Bağdat Caddesi’nde gezintiye
çıkılmaz, çünkü bunun adı “piyasa”ya çıkmaktır.
1970’lerde canlanan cadde piyasasının kendine
ait bir tüketim ve gösteriş kültürü vardır. Giyinip
süslenilerek çıkılan piyasada, artık hiç de şaşkın
olmayan hatta dünyadaki yenilikleri yakından
izleyen dükkanların vitrinlerine bakılır, alışveriş
yapılır, dondurma yenir, kahve içilir, kız ve oğlan
tavlanır ve en önemlisi ötekilerin kıyafetlerinden
ilhamla modanın yenilikleri izlenir. Kendini sürekli
yenileyen ama Simmel’in söylediği gibi ortaya
çıktığı anda ölmeye mahkum olan moda, Bağdat
Caddesi piyasasında sadece şimdiki zamanda ve
metaları tüketerek yaşamanın rehberidir.
Ama piyasa aynı zamanda kendi geleneklerini
yaratır. Bunlardan biri Bağdat Caddesi’nde
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-045