istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
edemez. Cumhuriyet’in ideolojisi ise elde kalan
Anadolu topraklarının sahiplenilmesi, Anadolu
kültürünün tüm dünya tarafından kabul edilerek,
ülkenin bütünlüğü ve sürekliliğinin sağlanması
doğrultusunda müzeleri araç haline getirdiğinden,
eski çağ kültürlerinde “Türk”ü arayan
arkeoloji ve “Türk”ün özgün kültürel üretimini
ortaya koyan etnoloji, muasırlaşma sembollerinden
biri olarak yurdun her köşesinde kurulan
müzelerin ana besleyicisi olur. Böylece istisnai
bir şekilde kurulan bir resim heykel müzesinin,
askeri içerikli müzelerin ve müzeleştirilen saray
ve konakların dışında, Anadolu’ya yayılan müze
kültürü, hep yörenin antik dönemden başlayıp
etnografya ile çeşnilendirilen süreklilikten uzak
koleksiyonlarının onyıllar boyunca aynı düzende
sergilenmesiyle vücut bulur.
Erken Cumhuriyet döneminde müze gelişiminden
payını alan merkez, özellikle belirtilmekten
kaçınılmasına rağmen yine İstanbul’dur.
Her ne kadar Ankara’nın siyasi egemenliğini vurgulamak
için kamu yapılarıyla donatılması, keza
bir Etnoğrafya Müzesi’nin inşası, 1940’larda
bir Arkeoloji Müzesi kurulması gibi müzecilik
açısından da somut veriler sunsa da, aslan payı
İstanbul’undur. Cumhuriyet ideolojisinin ve inkılaplarının
imzası müzeler; halk egemenliğinin
sembolü Topkapı Sarayı’nın (1924) ve laikliğin
göstergesi Ayasofya Camii’nin müzeleştirilmesi
(1934), muasır medeniyetler seviyesine yükselmekte
bir adım olarak Resim ve Heykel Müzesi
(1937) İstanbul’un altı yüz yıllık yönetim merkezliğini
kaybetse bile kültürel başkent olmaya
devam edeceğini gösterir.
Cumhuriyet’in ilk onyıllarında tüm kültür
kurumlarına (konser salonları, operalar, tiyatrolar...)
karşı duyulan heyecan ve ilgi, kamusal
odakların siyasi, ekonomik alanlara yoğunlaşmasının
getirdiği durağanlaşma ile birlikte kademeli
olarak söner. Yakın dönemlere kadar müze ile
ilgili en belirgin algı, sessiz ve saygılı olunması
gereken, içinde hazineler barındıran ve turistlerin
çok beğendiği, bunun için ülke olarak gurur
duyduğumuz yerler olduğudur.
Erken Cumhuriyet dönemi, müzelere bir gelenek
daha yerleştirir: Osmanlı’dan kamulaştırılan
taşınmazların nasıl değerlendirilebileceği
sorununa müze kullanımı hızlı bir çözüm getirdiğinden,
her türlü anıtsal yapının müzeye “devşirilmesi”
takdir edilir. Kentsel alanlarda özgün
işlevini yitirmiş, nasıl kullanılacağı bir türlü bili-
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-247