istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
kutucu” yerlerin olduğunu söylüyor. Yazar Paul
Herigo’nun İstanbul’da geçen Rus Ateşi (1918) filmi
ile İstanbul’da ikamet eden mühendis Anderes’in
Esrarengiz Şark’ında (1922) ise, Corbusier’nin
bu 1911 tarihli “Şark Seyahati”nde betimlediği
“şarkvari dekorları”yla kozmopolit İstanbul öne
çıkıyor. Filmler, muhtemelen bu yüzden ülke dışında
da bir seyirci kitlesi yaratıyor.
Kentin, bu türden dışa açılabilen filmler aracılığıyla
temsili, kuşkusuz Türkiye’nin sinematik
geleceğini de belirlemiş, Türk sineması her dönemde
ağırlıklı olarak İstanbul kentiyle varolmuştur.
Avrupa sinemasının güzergahını izlemese de,
kentin bu sinematik ağırlığı, kuşkusuz kent ile
ilgili her türden çalışma için önemli arkeolojik,
antropolojik ve etnografik belgelerin birikmesini
sağlamıştır. Zaten toplumbilimleri mimarlıktan
farklı olarak sinemayı biçimsel ya da dilsel bir
sanat yapıtı olmaktan öte, genellikle salt kentsel
belleği oluşturan “hatırlama düzeyleri” olarak
düşünmektedir.
Ancak modern kent, mimarlık ve sinema ilişkisi,
pek çok kuramcının ortaya koyduğu gibi,
salt bir temsiliyet ilişkisine değil, daha çok bir
etkileşime dayanmaktadır. Sinema, Avrupa’da,
gerek seyircisiyle gerekse anlatısal ve biçimsel
özellikleriyle, modern kent üretimine, algısına
ve deneyimine ilişkin bir olgu olarak gelişir. Başka
bir deyişle, kent ve sinema arasındaki ilişki,
ortak noktalarından öte, ortak bir yazgının paylaşımıdır;
bu yazgıyı, metropollerin hem ontolojisi
ve epistemolojisini hem de fenomenolojisini
biçimlendiren bir dizi farklı ve değişken dinamik
belirlemiştir.
Sinemanın daha ilk on yılında, kentin ulaşım,
iletişim, sermaye-para hareketleri, bilgi akışları,
politik söylemler gibi modernist ve kapitalist
pratiklerle parçalanması, kentsel algının geçişsel
hale gelmesine neden olmuştur. Başka bir deyişle,
Sanayi Devrimi’nin peşi sıra hızla büyüyen kent
imgesi, aslında seri üretim, kitle ulaşımı, göçler
ve demografik dağılımlar gibi dinamiklerin
yol açtığı kaosun, psikolojik şokların ve meydan
okumaların ürünüdür. 20. yüzyıl modern kent
ütopyaları, bu tehdit edici ve parçalanmış imgeyi,
kavranabilir, yönetilebilir, şeffaf, uyumlu
ve okunaklı ideal kent imgesiyle değiştirmeye
soyunmuşlardır. Kentin görsel olarak hükmedileceği
panoramaya göre kurulan fiziksel mekan,
birbirinden kopuk film sekansları gibi, barınma,
iş, eğlence gibi işlevlere hizmet eden düzenli ada-
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-317