istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
getirmek için oradan oraya savrulan, çalışmak ve
tüketmekten ibaret bir akışa kapılan kalabalıklara
mesafe koyan “seyirci” aylaklar, ayrıksı bir kimliğe
sahip olanlardır. Onlar, insanların çalışarak sadece
para değil boş zaman da kazandığı bir dünyada,
ölümcül bir günah işleyen kahraman ruhlardır.
Gündelik yaşamı, çalışma ve boş zaman olarak
iki kutba ayıran çalışma merkezli düzenlemeleri
bile bile ihlal edenlerdir.
19. yüzyılda yaratmakla tüketmenin çıkmazında,
kalabalıkların dünyasında, modernliğin
yeni kentlileri olarak varolan aylaklar, daha sonraki
dönemlerde, özellikle edindikleri varoluşçu
açılımlarla beraber, genel anlamda düzenin anlamsızlığını,
farklı olmayı, herkesin tutunduğuna
tutunmamayı, bağlanmamayı, uzlaşmamayı imlerler.
Ve modern düzenin kendini gerçek kılmaya
çalıştığı her toplumun ayrılmaz bir parçasına dönerler.
Ve modern düzenin kendini gerçek kılmaya
çalıştığı her toplumun ayrılmaz bir parçası olurlar.
Bu anlamda aylaklık, Osmanlı modernleşmesinin
etkinleşmeye başladığı, kurumları ve
toplumuyla imparatorluğun büyük bir değişim
sürecine girdiği Tanzimat Dönemi’nden itibaren
kendi deneyim alanını da var eder. Bu süreçte
aylaklığın yaşam alanı ise yine kent, özellikle de
“modernleşen” başkent İstanbul’dur.
Modernleşme çabalarının yenilikçi rüzgarları
İstanbul kent planlamasının da belirleyicisi olur.
İstanbul’u değiştirmeyi öngören yeniden yapılandırma
faaliyetlerine öncelikle Galata ve Pera gibi
gayri Müslimlerin çoğunlukta olduğu bölgelerde
girişilir. Altıncı Daire-i Belediye tarafından yürütülen
bu faaliyetler sonucunda da Pera, kısa sürede
kentin diğer bölgelerinden farklı bir görünüme ve
modern dükkanları, tiyatroları, Avrupa tarzında
çeşitli eğlence yerleriyle, bu görünümün kendinden
türettiği “Avrupai” olarak algılanan farklı yaşam
biçimlerine kavuşur. Pera dışında ise Boğaz’ın
iki yakasında, Adalar’da, Çamlıca ve Kadıköy’de
modern kentin ilk kıpırtıları hissedilmeye başlanır.
Yine bu süreçte kendini var eden yeni tüketim
biçimlerinin etkisiyle, kamusal mekanlar, mütevazılığın
yerini alan “gösterişçi tüketim” tarafından
yeniden şekillendirilir. Bu doğrultuda, Taksim ve
Tepebaşı parklarına ek olarak, Çamlıca Bahçesi,
Boğaz köyleri ve Adalar da önemli toplanma ve
“gösteriş” mekanları haline gelir.
Modernleşme adı altında yaşanan değişimlerin
etkisiyle kent ve kent yaşamı farklı bir gö-
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-032