istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
deneyimlediğimiz başka kavramlar yoluyla da
buluyor. Örneğin Orhan Pamuk’un Kara Kitap
adlı romanında Boğaz’ın sularının çekilmesiyle
ortaya çıkacak “durum”a karşı geliştirdiği merakın
izinden giderek suyun kent içindeki izlekleri,
sızıntıları aktarılabilir. Bu nedenle İstanbul’un
değişimi/dönüşümü yağmur, birikinti, trafik, sel,
tsunami, süs havuzları, kuyu, rögar, su havzaları,
su sıkıntısı gibi çeşitli su halleri üzerinden de
okunabilir. Yokluğunda su sıkıntısının baş gösterdiği,
eser miktarda bile olsa yağmurun trafik
akışlarını kesintiye uğrattığı, biraz ısrarlı yağdığı
anda vadi tabanındaki yerleşimleri sel aldığı,
yerinden oynamış kaldırımların altına saklanan,
bir türlü gerçekleşmeyen depremin (bak. Deprem)
ardından oluşacağı iddia edilen tsunami senaryolarının
kahramanı; süs havuzlarında kentin ötekileştirilen
çocuklarının serinlediği, açık kapakları
nedeniyle çocukların düştüğü kuyulardaki, rögarlardaki
ve son olarak tüm kenti bir baştan bir başa
kateden altyapı ağlarının içindeki su aynı sudur.
Oysa İstanbul’da bir türlü içselleştirilemeyen değişim
karşısında, hep “eskiden böyle değildi” diye
nostaljiye (bak. Nostalji) kapılınır.
—Ayşen Ciravoğlu
>Deprem, Nostalji
ŞİRKET-İ HAYRİYE
İstanbul’da 1851’den başlayarak motorlu
taşıtlarla toplu taşımacılık yapan
ilk şirket. [Ed.]
Bir deniz kenti olan İstanbul’da 19. yüzyıl ortalarına
kadar denizyolu ulaşımının yegane araçları
kayıklardı. Yasal düzenlemelerle belirli kurallar
çerçevesinde gerçekleştirilen kayıkçılık, örgütlü
bir iş koluydu. 19. yüzyılda Osmanlı toplumsal ve
ekonomik yapısındaki değişime paralel olarak sayfiye
alışkanlığının gelişmesi ve yaygınlaşması (bak.
Sayfiye), Boğaziçi kıyıları arasındaki ulaşım gereksinimini
artırdı. Diğer yandan hem seyir güvenliği
bulunmayan, hem de toplu ulaşım aracı niteliği
olmayan kayıklar, giderek artan kent içi ulaşım
talebini karşılayamaz oldu. Bu ortamda sistemli
bir vapur işletmesine gerek duyuldu. Vakanüvis
Ahmet Lütfi Efendi tarafından bir “vapur kumpanyası”
olarak tarif edilen Şirket-i Hayriye’nin kuruluşu
ulaşım alanında girişilen önemli bir iş olarak
anılır. Şirket-i Hayriye’nin kuruluşu yönünde ilk
adımı atan Cevdet ve Fuad Paşalar, 1850 yılında
Boğaziçi’nde artan ulaşım talebine bağlı olarak kurulacak
bir vapur işletmesinin önemini ve böyle bir
kuruluşa duyulan gereksinimi dile getiren layihayı
kaleme alırlar. Konu incelenir ve yayınlanan bir
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-349