istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
Kamusal alanda ekranı kültürel alana taşımak
isteyen projeler (örneğin The Marmara Pera Oteli
üzerindeki büyük ekranda bir sanatsal üretim
mekanı olarak yer alan YAMA projesi) bir yaratıcı
üretim alanı olarak ekranın temel olarak üstlendiği
bu işlevi ne kadar kırabilir, bağımsızlığını ne
kadar koruyabilir, izlemeye değerdir.
—Ayşe Erek
>Alışveriş Merkezi, Kamusal Alan
ELEKTRİK
İstanbul’da hala yeterince bulunmayan bir
enerji türü. [Ed.]
19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başında Avrupa’nın
bütün büyük başkentleri arasında İstanbul, sistemli
bir şekilde elektrik üretmeyen tek kentti.
Elektriğin İstanbul’a getirilmesi kararı, ancak
1908’de II. Meşrutiyet ile alındı. 1910 baharında
İstanbul’a elektrik sağlamak üzere gerekli tesislerin
kurulması için uluslararası bir ihale açıldı.
İhaleye 8 şirket katıldı ve Belçikalı Ganz şirketi
kazandı. Kentte su santrali yapmaya yetecek akar
su bulunmadığı için, buhar santrali yapılması
uygun bulunmuştur. 1911 yılında Kağıthane ve
Alibeyköy derelerinin ağzında, 118.000 m2’lik
bir alanda kurulmaya başlanan ve 1914’ten itibaren
İstanbul’a elektrik veren Silahtarağa Elektrik
Santralı, Osmanlı Devleti’nin hem ilk kentsel ölçekteki
elektrik santralı, hem de kömürle çalışan
ilk termik santralıdır. Santral ile ilk olarak 11
Şubat 1914’te tramvaylara, 14 Şubat’ta da Beyazıt,
Tozkoparan ve İstinye’de bulunan üç indirici merkezden
hususi şebekeye elektrik verilmeye başlanmıştır.
Sokakların elektrikle aydınlatılması ise
1920’lerde gerçekleşir.
Kurulacak santralın yer seçiminde Haliç’in
özellikleri belirleyici olmuştur. Haliç, sakin, geniş
ve derin bir su alanına sahip, korunaklı bir liman
olmasıyla ve Boğazlara açılımı gibi avantajlarıyla
19. yüzyılın sonundan başlayarak endüstriyel üretim
için tercih edilen bir yer olmuştu (bak. Haliç
Tersaneleri). Hammaddenin deniz ve kara yoluyla
ulaşım kolaylığı, kente elektrik dağıtmak için ne
kentin tam içinde, ne de dışında, fakat yine de
merkezi bir yerde olması, böylelikle Pera’ya, eski
kente ve kentin diğer alanlarına elektrik dağıtımı
için gerekli şebekenin uzun olmaması, soğutma
suyu ve üretimde kullanılan suyun dereden temin
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-094