Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

114 Slavoljub Gacović
MeĊutim, ubrzo je došlo do promene u kolonizacionoj politici,
jer su Vlasi u vreme popisa iz 1476. godine naseljavani na carskom
hasu, pa su i daţbine koje su davali pripadale sultanu. Pravci migracije
socijalnim strukturama srednjovekovnog društva. Mišljenje pojedinih autora je da su
srednjovekovni balkanski Vlasi bili slovenizirani još u svojoj matici i kao takvi u
migrativnim procesima XIVXV veka došli u današnju istoĉnu Srbiju. MeĊutim, ako
je tome verovati, postavlja se pitanje za koga je rumunska nacionalna propaganda
gradila više od stotinu škola i nešto crkava u Makedoniji krajem XIX i poĉetkom XX
veka (Rumunska nacionalna propaganda pojaĉala se u Makedoniji od 1865. godine,
kada su poĉeli da deluju Jon Helijade Radulesku (Ion Heliade Rădulescu) i Dimitrije
Bolintinjanu (Dimitrie Bolintineanu), otvarajući rumunske škole po Makedoniji. Na
njihovo zalaganje je u Bukureštu osnovano specijalno društvo za širenje rumunske nacionalne
propagande u Makedoniji. O uspesima rumunske nacionalne propagande u
Makedoniji govori s ogorĉenjem i dr Vladan ĐorĊević, tadašnji srpski poslanik u
Carigradu, zato što su u to vreme oni bili veći od rezultata srpske nacionalne
propagande. U poverljivom izveštaju srpskom ministru spoljnih poslova /Pov. br. 268
od 22. septembra 1896/ on kaţe: „... i treća narodnosna propaganda koja se javila u
Makedoniji još nije srpska već – neverovatno je reći – rumunska!” Doktor Vladan
ĐorĊević, Srbija i Turska, Jilidiz–Porta Fanar, 18941897, Beograd, 1928, 57. Prema
podacima Ivana Ivanovića, Maćedonija i Maćedonci, opis zemlje i naroda, II, Beograd,
1909, 413415, bile su 3 rumunske gimnazije i 48 rumunskih osnovnih škola
samo u Bitoljskom vilajetu. Ako su Vlasi, kao što Tihomir ĐorĊević kaţe, „nestali iz
Srbije još u XV veku, bez ikakvog traga” (Tih. R. ĐorĊvić, Kroz naše Rumune –
putopisne beleške, Beograd, 1906, 15), kome je bila namenjena rumunska propaganda
krajem XIX – poĉetkom XX veka? Ne zvuĉe li paradoksalno ĐorĊevićeve, pa i
tvrdnje drugih autora, da su Vlasi istoĉne Srbije, tj. Rumuni (Rumâńi) uglavnom
povlašeni Srbi zbog ĉestih migracija u oblasti današnje Rumunije i nazad, pomešani tu
i tamo sa Rumunima, kada znamo da su Srbi sa Timoka migrirali u rumunske zemlje
verovatno u prvim beţanijama od Turaka krajem XIV i poĉetkom XV veka i da skoro
600 godina ţive meĊu Rumunima, a ipak su saĉuvali identitet srpskog naroda do
danas, pored bilingvizma na koji su upućeni toliko vekova unazad (M. Tomić, Govor
Sviničana, Srpski dijalektološki zbornik, XXX, Rasprave i graĊa, Beograd, 1984,
1126261. Dokaze za migracije s juga prema severu nalazimo i u radu: M. Tomić,
Makedonski jazik, Makedonaski elementi u antroponimiji Sviniĉana, SR Rumunija,
god. XXIII, Skopje, 1972, 271278. M. Tomić, Elementele lexicale româneşti în
graiul sîrbesc din localitatea Sviniţa /Judeţul Mehedinţi/, Fonetică şi dialectologie,
vol. IX (Extras 1975), 165175, a koji utiĉe i na njihovu antroponimiju (M. Tomić,
Antroponimija Karaševaca II, Zbornik za filologiju i lingvistiku, XVIII/1 (Poseban
otisak 1974), 207239). Uostalom, pogledajmo danas Vlahe u Grĉkoj i Makedoniji,
odakle su pokrenute navedene migracije ka istoĉnoj Srbiji tokom XIVXV veka, koji
su vekovima upućeni na bilingvizam, ali i danas ĉuvaju svoje jeziĉko i etniĉko blago.
Vidi: Slavoljub Gacović, Romanizacija i romansko stanovništvo od I do XVI veka,
knj. II, Bor, Muzej rudarstva i metalurgije; Ariadnae filum, 2012, 180300.