Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

118 Slavoljub Gacović
od 1498. godine popisano je selo Vlasi, što govori o tome da je „Vlaha
u niškoj regiji bilo i pre uspostave turske vlasti”, mada po istom
popisu „selo Vlasi nije imalo vlaško stanovništvo”, jer su se Vlasi, po
mišljenju Dušanke Bojanić, još pre navedenog popisa „izjednaĉili sa
ostalim domorodaĉkim stanovništvom i da su izgubili svoje
posebnosti zbog kojih su i nazivani Vlasima” 415 ili su se krajem XIV i
poĉetkom XV veka i oni u velikoj migraciji s juga odselili preko
Dunava u Vlašku.
Prema popisu iz 1498. godine Vlaha u samom Nišu i u selima
hasovine smederevskog sandţak-bega nije bilo, kao i u selima velikih
zeameta Ibrahim-bega, roĊaka Ali-paše i Jakuba Ĉelebije, ali ih je bilo
na timarima niških spahija. Tako je prema popisu iz 1498. godine na
jednom timaru u selu Selĉanica upisano da u njemu stanuju Vlasi, kao
i prema popisu iz 1516. godine, u kojem je zapisano „da su se Vlasi
nastanjeni u njemu uzorno bavili zemljoradnjom”. Zatim su na
drugom timaru u mezri Gornja i Donja Studena prema popisu iz 1498.
takoĊe stanovali Vlasi, a prema popisu iz 1516. godine iz sela
Popšinice (današnje Popšice), raselili su se rajetini i „u njemu sada
stanuju Vlasi koji gospodaru timara daju pune ušure” od ţitarica. U
selu Donji Barbeš i Čačine rajetini su se rasturili, a „sada su došli
izvana Vlasi, koji se bave zemljoradnjom i daju ušure”. Nikakve druge
daţbine „od ovih Vlaha nisu zabeleţene”. U popisu iz 1516. godine
„vlaško je i selo Punoš”, u kojem su takoĊe ţiveli „Vlasi koji se bave
zemljoradnjom i daju ušure”. Najzad, „Vlasi su stanovali na mezri
Lipovnici i davali ušure” itd. 416 Iz svega izloţenog, Vlasi se nazivaju
Vlasima i kada se bave zemljoradnjom, tj. i kada su uvedeni u status
rajetina i ne moţemo ih smatrati socijalnom kategorijom.
Proces naseljavanja Vlaha u nišku regiju trajao je tokom celog
XVI veka jer su u popisu iz 1564. godine oni upisani kao „trajno
nastanjeni stanovnici nekih sela sa rajinskim statusom i rajinskim
obavezama”, a moguće ih je „sagledati kroz primićursku organizaciju
koju su nosili sa sobom”. Naime, u tim selima (Cerje, Jelenkovac /=
Berbad/, Radikina Bara /= Koritar/, Crveni Breg, Leskovik,
415 Istorija Niša I: Od najstarijih vremena do osloboĊenja od Turaka 1878. godine,
Niš, 1983, 154 (= Istorija Niša I).
416 Istorija Niša I, 155