Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

Od povlašenih Srba do vlaškog jezika 303
maternjem, rumunskom jeziku, 958 kao što kaţe Tihomir ĐorŤeviš, veš
im to nikada nije omogušeno. Tolike škole nisu bile tu da bi se
Rumuni (Vlasi) istoţne Srbije izvukli iz zaostalosti i „da se u njih
usadi obrazovanost”, veš da se „Vlasi posrbe, osveste i pripitome”, i
da se „Vlasi oduţe od njihovog maternjeg jezika”, kako kaţe uţitelj
Nikola Stojanoviš u svom referatu 1882. godine. 959
Rekao bih da je u osloboŤenoj Srbiji od Drugog srpskog
ustanka do danas postojala osmišljena asimilacija Rumuna (Vlaha)
istoţne Srbije, koja je voŤena svim sredstvima, posebno nakon Prvog
svetskog rata u multinacionalnoj Jugoslaviji, i to od najviših organa
srpskih vlasti do opštinskih i seoskih sluţbenika i poltrona koji su
neretko bili iz redova rumunskih (vlaških) asimilanata, a koje mnogi
intelektualci iz redova Rumuna (Vlaha) istoţne Srbije danas
poistovešuju s vešinom ţlanova Nacionalnog saveta Vlaha sa
sedištem u Petrovcu na Mlavi.
Potvrdu mog mišljenja o posrbljavanju i asimilaciji putem
školstva nalazim u spomenutom referatu koji je uţitelj jasikovaţki
Nikola Stojanoviš ţitao na zboru „omoljskih uţitelja” 1882. godine:
„Najveću prepreku da se u njih (Rumune/Vlahe/ – S. G.) usadi
obrazovanost, čini im jezik – govor. Da se toj najvećoj prepreci stane
na put, da se dakle Vlasi oduče od njihovog maternjeg jezika i da
nauče srpskome zavedene su i po njiovim selima narodne škole. Time
se hoće srbiziranje rumunizma.” 960 U navedenom tekstu je uţitelj
Stojanoviš bez ikakve zadrške rekao kako bi u interesu obrazovanja
Vlaha bilo dobro da se „oduče od njihovog maternjeg jezika i da (se)
nauče srpskome”, a da bi se u tome uspelo, „zavedene su i po njiovim
958 Gheorge Zbuchea, Cezar Dobre, Românii timoceni: destin istoric și documente,
București, Editura DC Promotions, 2005, 60: „Noi nu suntem sârbi, tocmai precum
românii din Ungaria nu sunt unguri și cei din Rusia, ruși... Ei nu ne lăsau să învățăm
în școli limba noastră, nu ne lăsau să ne facem biserici românești, să avem gazete
românești și alte de acestea.” (Mi nismo Srbi, kao što Rumuni iz Ugarske nisu Ugri i
oni iz Rusije nisu Rusi... Oni nam ne daju da u školi uţimo svoj jezik, ne dopuštaju
nam da gradimo rumunske crkve, da štampamo rumunske novine i sliţno – u prevodu
S. G.)
959 Srbiziranja i organizacija škola, Nikola Stojanović, učitelj Jasikovački čitao na
zboru „omoljskih učitelja” 27 decembra 882, u: Uţitelj, god. II, Beograd 1883, 88,
90.
960 Srbiziranja i organizacija škola, op. cit., 88.