Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

Od povlašenih Srba do vlaškog jezika 203
Postoje i pozvaniji autori, poput Skoka, Erdeljanoviša, Kulišiša
i drugih koji iznose upravo suprotno mišljenje od navedenih, a to je da
se Rumuni (Vlasi) Balkana potpuno utapaju u juţnoslovenske narode
najkasnije tokom XIVXV ili tokom XVIXVIII veka. Ali lako je
njima govoriti, jer na prostorima Crne Gore, Hercegovine i Hrvatske,
osim ono malo u Istri, nema više Rumuna (Vlaha), dok ih u Srbiji ima,
i mora biti da „predstavljaju opasnost” za Srbiju. Na primer, Špiro
Kulišiš u svom radu O nekim problemima etničkog razvitka našeg
dinarskog stanovništva i njihovih odnosa sa balkanskim starincima
navodi: „Proces slavizacije romanskih Vlaha, imao je rano zapoţeti, a
uglavnom je dovršen u 14. i 15. vijeku, kako pokazuju slavenska
imena katuna Vlaha u spomenicima tog vremena”. O prostoru na
kojem se nalazi matica romanskih Vlaha Kulišiš u svojoj studiji kaţe:
„Najkompaktnija vlaška populacija je bila u staroj Srbiji, na Kosovu, i
na izvorištu Morave, Ibra i Lima, odakle se Vlasi preseljavaju u
Bosnu, zatim u Hrvatsku i dalje na zapad”, mada na osnovu nekoliko
podataka iz Dubrovaţkog arhiva Skok ocenjuje da je na zemljištu
Ţabljaka i Stoca „i u Crnoj Gori, u XV vijeku, postojala posebna
oblast koja se zvala Donji Vlasi, Vlachi inferiores.” 692 Skok „iz toga
zakljuţuje da su se negdje morali nalaziti i Gornji Vlasi, ... pa
pretpostavlja da se Gornjim Vlasima moţe smatrati oblast zvana Stari
Vlah. Nije, meŤutim, iskljuţeno ni to ... da se ti Gornji Vlasi imaju
traţiti u današnjoj Katunskoj nahiji u Crnoj Gori”. 693 Kulišiševo
mišljenje dele i drugi autori, ali ukoliko prihvatimo Đokiševo
mišljenje da Vlasi na sve naţine povlašavaju juţnoslovenske došljake,
pitam se gde onda nestadoše toliki „povlašenjaci” (povlašeni Srbi,
Hrvati itd.) na spomenutom prostoru. Nestali su kao da ih je zemlja
progutala. Kulišiš u nastavku svoga rada kaţe: „Hrvatski su Vlasi
istog porekla kao i srpski i bosanski Vlasi”, a ja se opet pitam, kako to
da ovi Vlasi ne povlašiše Hrvate i Bosance nego su i na prostoru
Hrvatske i Bosne vremenom nestali. Hrvatski istoriţar Franjo Raţki
daje nam odgovor da je poţev od XIV veka na podruţju hrvatske
zemlje bio „dovršen proces asimilacije”, odnosno da „hrvatski Vlasi
nisu više bili po jeziku i narodnosti Romani”. Mišljenje Raţkog o
692 Petar Skok, Češka knjiga o vlaškom pravu, Sarajevo, GZM, 1918, 305 i nap. 2.
693 Špiro Kulišiţ, O etnogenezi Crnogoraca, Titograd, Pobjeda, 1980, 2425.