Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

Od povlašenih Srba do vlaškog jezika 21
Dakije „jedan dobar deo Rimljana napustio Dakiju”, ali podrţava
ideju da su „mnogi Rimljani zajedno s autohtonim Daţanima ostali na
istom mestu”, gde su se sklonili u planine. Pored ovoga, Benke
dopušta da Vlasi vuku poreklo i od naseljenih juţno od Dunava koji su
se, namnoţivši se, „proširili polako, polako ka severu sve do granica
Podolije i Rusije i sve do Transilvanije”. 12
Godine 1780. je u Beţu ugledala svetlost dana istorija
Temišvarskog Banata od italijanskog autora Franţeska Grizelinija (Fr.
Griselini). Impresioniran sliţnoššu italijanskog i rumunskog jezika, on
dopušta da su oni samo „dva dijalekta ... jednog istovetnog jezika
obiţnog naroda, koriššenog u isto vreme u Italiji i Dakiji”. Ovog
autora impresionira i stanje u kojem se nalaze „ovi potomci slavnog
naroda koji vladaše u isto vreme i sabljom i plugom”. On donosi i
etnografske argumente govoreši o praznicima banatskih Rumuna u
vreme ţetve i berbe vinograda. Njemu su ovi praznici „veoma sliţni s
obiţajima Rimljana kada ovi sveţano obavljahu obrede cerealija i
bahanalija”. 13
Rešavanju porekla, pa samim tim i kontinuiteta Vlaha ili
Rumuna, prikljuţio se i F. J. Sulcer (Franz Joseph Sulzer)
objavljivanjem svoje studije u Beţu 1781. godine. 14 On je na poziv
vladara Aleksandrosa Ipsilantisa došao u Rumuniju 1776. godine.
Proveo je zatim kao auditor mnogo godina u Erdelju gde je dobro
upoznao jezik i obiţaje Rumuna. U svojim radovima je prikazao sve
manifestacije ţivota rumunskog naroda: istoriju, geografiju,
etnografiju, jezik i knjiţevnost.
Prouţivši latinske izvore o preseljenju rimskih kolonista iz
Trajanove Dakije na desnu obalu Dunava i obrativši paţnju na veliku
sliţnost makedorumunskog i dakorumunskog jezika, Sulcer je izneo
teoriju da su oba dijalekta mogla nastati samo na Balkanu. Takav
12 Iosephus Benkö, Transilvania sive magnus Transsilvaniae Principatus, I,
Vindobonae 1778, 474, 476478.
13 Fr. Gríselíni, Geschichte der Temescher Banates, Viena 1780; cf. „Țara Bîrsei”,
1936, 413414.
14 Franz Joseph Sulzer, Geschichte des transalpinischen Daciens das ist: der
Walachey, Moldau und Bessarabiens, im Zusammenhange des übrigen Daciens als
ein Versuch einer allgemeinen dacischen Geschichte, Wien 1781, naroţito vol. II, §§
101114.