Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

Od povlašenih Srba do vlaškog jezika 335
prilikom njegove kanoniţne posete: „Preosvešeni Vladiko. Ustanovi
timočke eparhije cilj je: da učvršćava i gaji Pravoslavlje; da neguje i
širi srpsku misao i pismenost kako u granicama Kraljevine Srbije tako
isto i van granica njenih, jer i tamo ima naše braće Srba... Tim pre,
što je ova Eparhija na tromeĎi triju tuĎih narodnosti, koji teţe i deluju
suprotno našem duhovnom i nacionalnom jedinstvu.” 1044 MeŤutim, da
nisu svi sveštenici išli stopama episkopa Melentija, saznajemo od
Jovana Đokiša, koji se, tokom ekskurzije na koju je krenuo 1930.
godine kroz krajinski okrug, uverio „da naši sveštenici svi do jednog
rado se sa svojim parohijanima na vlaškom jeziku sporazumevaju,
pa bili oni Srbi ili Vlasi” i na taj naţin, po njegovom uverenju,
„krajinski sveštenici srpski jezik svesno ili nesvesno zapostavljaju”, tj.
„krajinski sveštenici negirajući srpski jezik otvoreno idu na ruku
povlašavanju srpskog elementa u tim krajevima.” 1045 Uverenje koje
Đokiš iznosi o sveštenicima koji „idu na ruku povlašavanja srpskog
elementa” od vremena episkopa Melentija (1891) do današnjeg dana
priţa je bez pokriša, nemoguša misija, ali se to uverenje svakako
uklapa u njegovu misiju da su Vlasi povlašeni Srbi, nikako Rumuni.
Istina je, naime, sasvim drugaţija, a to je da su u rumunskim
(vlaškim) naseljima postavljani rumunski (vlaški) popovi koji sa
svojim parohijanima, a ţesto i sa svojim seljanima, govore rumunski
(vlaški) i da sluţbu boţju ţinodejstvuju na tom jeziku. Potvrdu za ovo
nalazim u pismu iz 3. avgusta 1899. godine, u kojem „paroh
Ţabarski”, inaţe bivši paroh Korbovski, kritikuje gospodina ministra
prosvete i crkvenih poslova 1046 zbog toga što „podpomaţe vlašeizam”
u istoţnoj Srbiji. Ovde donosim prepis pisma bez ikakvih ispravki, a
potom i original (Faksimil dokumenta, 19. Arhiv Srbije, MPS-c, F
V P 83/1899):
Parohija Ţabarska
Br. 57.
1044 Lazar R. Petroviš (sveštenik knjaţevaţki), op. cit., (1896), 535536.
1045 Jovan Đokiš, op. cit., 294.
1046 U Vladi Vladana ĐorŤeviša Kraljevine Srbije (od 11/23. oktobra 1897. do
8/21. jula 1900) bio je ministar prosvete i crkvenih dela Andrija ĐorĎević Andra
(Kragujevac, 28. mart/ 9. april 1854 – Kragujevac, 22. oktobar / 4. novembar 1914),
srpski pravnik, politiţar i profesor Velike škole u Beogradu.