Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

Od povlašenih Srba do vlaškog jezika 345
timoţke nego u vlasništvu Vidinske mitropolije. Hramovi u selima s
rumunskim (vlaškim) ţivljem u kojima se sluţba odrţavala na
rumunskom jeziku, a koji su bili u vlasništvu Vidinske mitropolije
pripali su nakon 1833. ili 1918. godine Eparhiji timoţkoj na podruţju
Zajeţarkog, Boljevaţkog, Krajinskog, Negotinskog, Brzopalanaţkog,
Kljuţkog i Poreţkog namesništva i veš polovinom XIX veka u
mnogim hramovima nije se mogla obavljati sluţba na rumunskom
jeziku.
Teorija o Vlasima kao povlašenim Srbima je, kao što se moţe
videti na osnovu prikazanog materijala, samo pokriše kako bi se
opravdalo osmišljeno posrbljavanje i agresivna politika asimilacije
Rumuna (Vlaha) putem vojske, drţavne administracije (ministarstava,
okruţnih, sreskih i opštinskih vlasti, policije, sudstva), škole i crkvenih
vlasti do Drugog svetskog rata, a nakon njega agresivnoj politici
asimilacije prikljuţuju se i mediji na podruţju Timoţke i Braniţevske
eparhije. Uostalom, da stanovništvo u rumunskim (vlaškim) naseljima
od Velike Morave do granice sa Bugarskom sebe ne smatra
Rumunima, kako bi onda jerej Milorad R. Popoviš, paroh radujevaţki,
u Letopisu Radujevaţke parohije mogao opisati opšte veselje
pripadnika „rumunske nacije” sledešim reţima: „[...] 1941, god. [...]
Na Spasovdan, 29. maja, stiţe jedna laŤa sa zarobljenicima našim koji
su pušteni (iz nemaţkih logora smeštenih u Rumuniji – S. G.) kao
pripadnici rumunske nacije (’kao Rumuni’). Ţalosna slika naše
nacionalne svesti... Ţim stiţe brod sa zarobljenicima (’Rumunima’)
zaorila se rumunska pesma, poklici Rumuniji, Antanesku, pop Đoki...
Na rukama i prsima trake sa rumunskom trobojkom. Pod utiskom tog
osloboŤenja, rumunske propagande, materijalne pomoši iz Rumunije,
u selima, pa i u Radujevcu, razvi se ţiva agitacija u korist
Rumunije...” 1073 I u ovom tekstu su „pripadnici rumunske nacije”, a
zatim je u zagradama zabeleţeno („kao Rumuni”) pod navodnicima,
što bi, po mišljenju jereja Milorada Popoviša, imalo istu semantiţku
vrednost „kao Vlasi”, odnosno povlašeni Srbi, što potvrŤuje
reţenicom „Ţalosna slika naše nacionalne svesti”, misleši pritom na
1073 Jerej Milorad Popoviš, paroh radujevaţki, Letopis Radujevačke parohije –
Sreza Negotinskog, Oblasti Timočke, u: Baštinik, Godišnjak Istorijskog Arhiva
Negotin, br. 14, Negotin, 2011, 268, 277, 278.