Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

90 Slavoljub Gacović
oskudnih izvora imamo priliku da uporedimo ponašanje Huna prema
romanskom stanovništvu sa ponašanjem Avara i Slovena. Moţemo
dobiti priliĉno celovitu sliku odnosa varvara prema romanskom
stanovništvu severnog i srednjeg Ilirika.
Huni su 441. godine u svom naletu zauzeli Viminacium i
Margum 286 i razrušili Sirmium i Naissus, 287 pa se postavlja pitanje šta
je sa stanovništvom. U vezi sa zauzećem Marguma imamo podatak
više u Priska, koji izjavljuje sledeće: „Snaga varvara se povećala”. 288
Pojam „snaga” moţe se primeniti iskljuĉivo na romansko stanovništvo
odvedeno u oblasti pod stalnom vlašću Huna, odnosno u Panoniju.
Pretpostavljam, na primeru stanovnika Sirmijuma, da je stanovništvo
moglo biti otkupljeno i vraćeno na svoja staništa. Naime, još pre
osvojenja gradskih zidina episkop Sirmijuma je razmatrao mogućnost
otkupa graĊana od Huna ukoliko se grad ne uspe odbraniti. Novac za
to je imao pribaviti pisar Konstancije prodajom crkvenog posuĊa, ali
kako on to nije uradio, Huni su zarobljeno romansko stanovništvo
verovatno deportovali u Panoniju. 289 Zamisao episkopa Sirmijuma da
novcem otkupi graĊane oslanjala se, po svoj prilici, na ustaljen
varvarski odnos prema zarobljenicima, odnosno moglo je biti učestalo
kretanje romanskog stanovništva u pravcu severno od Dunava da bi
otkupom bilo vraćeno svojim domovima ili barem zaviĉaju juţno od
Dunava, pošto su gradovi bili razrušeni, što se moţe videti na primeru
Naisusa. 290
Srećom, gradsko stanovništvo u V veku nije ĉinilo većinu
ţitelja severnog i srednjeg Ilirika, već je to moralo biti seosko
stanovništvo, jer je ono, ĉini se, preţivelo hunsku najezdu, što se moţe
pojasniti i sledećim primerom. Atila je 447/48. godine, poslavši
imperatoru Teodosiju II (408450) poslanstvo sa zahtevom da Romani
286 Prisc. frg. 2, 280.1114.
287 Prisc. frg. 8, 291.915, in: Vizantijski izvori I, 9.11.
288 Prisc. frg. 8, 291.915, in: Vizantijski izvori I, 9.11.
289 Prisc. frg. 8, 302.1421. Vizantijski retor ( ) i sofista ( ) Prisk
( ili ) je, prema Suidi, napisao delo
u šest knjiga, koje je saĉuvano u fragmentima,
odnosno obuhvata razdoblje 432472, dok se za celo delo pretpostavlja da je bilo
nastavak Zosimove Istorije i, prema tome, da je obuhvatalo vreme 411472.
290 Prisc. frg. 1 b, 278.22 – 280.2.