Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

Od povlašenih Srba do vlaškog jezika 291
Rumunije da se rasture po krajinskom okrugu. U tim knjigama mnogi
naši junaci i znamenitiji ljudi prikazani su kao Rumuni. Takve knjige
nalaţene su i po kasarnama kod vojnika 13 puka u Negotinu, a zatim
kod nekih učitelja, kod nekih sveštenika i trgovaca u Negotinu kao i po
selima. Bila je oformljena komisija koja je skupila taj materijal i
poslala ga Ministarstvu prosvete. I kasnije je ubacivana rumunska
knjiga. Đokić navodi da su takve knjige pronaĎene (i – S. G.) 1896.
godine.” 935
Stiţe se utisak da je pretresa vazda bilo u rumunskim (vlaškim)
selima Timoţke Krajine sa ciljem zaplenjivanja knjiga na rumunskom
jeziku, a navedeni pretres iz 1896. biše, svakako, podsticaj za Reformu
srpske vojske o kojoj piše Miliš J. Miliševiš, a koja je sprovoŤena od
1897. do 1900. godine, kada su regruti rumunskog (vlaškog) porekla
dislocirani sa podruţja istoţne Srbije u druge vojne oblasti sa srpskim
stanovništvom, recimo u Šumadiju i drugde. 936
Po mišljenju Dragoljuba Petroviša, ništa bolje se nije ponašala
ni Komunistiţka partija Jugoslavije prema rumunskom (vlaškom)
stanovništvu istoţne Srbije u vreme Drugog svetskog rata i posle
uspostavljanja vlasti: „Rumunska iredenta izazvala je preduzimanje
mera pogodnih za njeno suzbijanje i od strane revolucionarnih snaga
Jugoslavije. Okruţni komitet KPJ zaječarskog i poţarevačkog okruga
aktivno su delali u smislu raskrinkavanja iredente i njenog
rukovodioca Suvejkića.” 937 Na osnovu arhivskih dokumenata Petroviš
kaţe da „Do samog ustanka juna 1941. jedan od glavnih problema koji
je stajao pred komunistiţkim organizacijama dva okruga u
severoistoţnom delu Srbije bila je prorumunska aktivnost. Okruţni
komitet u Zaječaru izradio je polovinom juna proglas narodu svog
okruga u cilju razobliţavanja ove aktivnosti.” 938
Razume se, posle svakojakih pretnji, maltretiranja, uništavanja
knjiga na rumunskom jeziku i likvidiranja pojedinaca koji se „osešaju
Rumunima”, Petroviš kaţe da „Raspoloţenje srbijanskih Vlaha
935 Vlasi u dokumentima, 2009, 6162.
936 Miliš J. Miliševiš, Reforma srpske vojske 18971900. godine (magistarska
teza), Beograd, Univerzitet u Beogradu, Filozofski fakultet – Odsek za istoriju, 1996.
937 AZRPS-M. OKZa – 41-s. 21.
938 AZRPS-M. OKZa – 41-s. 22.