Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

POVLAŠAVANJE SRBA ILI POSRBLJAVANJE
RUMUNA (VLAHA) ISTOĈNE SRBIJE
„Ja znam da će na ovo mnogi naši zabrinuti 'patriota'
značajno zamahati glavom i reći da činim 'izdajstvo' prema
Otadţbini, kad se usuĎujem da govorim o Rumunima u
Srbiji, koje po mišljenju mnogih valja kriti ili bar
prećutkivati, jer svako isticanje Rumuna u Srbiji moţe
odvesti tako zvanom 'rumunskom pitanju' u Srbiji, od koga,
po mišljenju mnogih, 'preti opasnost'.”
Tih. R. ĐorŤeviš (XIX-XX vek)
„Kroz naše Rumune : putopisne beleške”
Zapoţeo bih poglavlje kratkom konstatacijom Antonija Laziša:
„Srbi i Vlasi se pretapali jedni u druge …”, da bi zatim naveo drugu u
kojoj kaţe da su: „Vlaški doseljenici bili (…) mnogobrojniji, pa ipak
su oni podlegli uticaju srpskog ţivlja vrlo brzo i lako se pretapali u
Srbe…” i trešu da „vlaško stanovništvo ovog kraja govori nekom
mešavinom srpsko-rumunskog jezika, koji je pravom Rumunu teško
razumljiv.” 529 U tri kratke ali jezgrovite reţenice Laziš iznosi
konstatacije koje pobornicima teorije o masovnom povlašavanju ili
rumunizovanju Srba, kako na teritoriji današnje Rumunije tako i na
teritoriji istoţne Srbije, ne idu u prilog.
Prva konstatacija je sasvim prihvatljiva, jer se u prilog tome
mogu navesti mnogi primeri koji pokazuju da su se pojedine porodice
ili familije Srba pretapale u vešinsko rumunsko (vlaško) stanovništvo,
kao što su se pojedine porodice ili familije Rumuna (Vlaha) pretapale
u vešinsko srpsko stanovništvo i to sasvim spontano.
Druga konstatacija da su vlaški doseljenici iako mnogobrojniji
ipak „podlegli uticaju srpskog ţivlja i vrlo brzo i lako se pretapali u
Srbe” ukazuje na sveopštu asimilaciju Rumuna (Vlaha) na prostoru
istoţne Srbije putem srpske drţavne administracije, školstva, srpske
vojske, policije, sudstva i putem Srpske pravoslavne crkve, a nakon
529 Antonije Laziš, Naseljavanje i razvitak naselja u srednjem i gornjem Peku,
Glasnik Geografskog društva, sv. XXV, Beograd 1939, Glasnik Geografskog društva,
sv. XXV, Beograd 1939, 3334.