Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

Od povlašenih Srba do vlaškog jezika 81
jezik i obiţaje na prostoru Almaša i Erdelja. Kao primer takve teze
iznešu mišljenje Miladina Ţ. Vesiša, koji kaţe: „Za Vlahe se dugo
verovalo da su potomci rimskog stanovništva, koje se pod najezdom
Slovena u VII veku naše ere povuklo iz ravniţarskih u teško
pristupaţne delove Istoţne Srbije, oţuvavši svoje obeleţje do danas.
Ove pretpostavke opovrgavaju novija istraţivanja koja ukazuju da su
Vlasi u Istoţnoj Srbiji u prošlosti bili Srbi, koji su pred najezdom
turskih osvajaţa prešli u Rumuniju i naselili Almaš i Erdelj, gde su se
asimilovali sa romanskim stanovništvom primajuši njihov jezik i
obiţaje. Inversnim migracijama, kada su se stabilizovale prilike na tlu
Istoţne Srbije, oni se vrašaju i ponovo naseljavaju ove krajeve, zatiţu
osveţeno srpsko stanovništvo doseljeno preteţno sa Kosova, koje ih
ne prihvata kao Srbe, veš kao Vlahe.” 263
Naravno, na osnovu navedenog Vesiševog navoda postavljaju se
mnoga pitanja i otvaraju mnoge dileme. Recimo, koje izvore i koje
argumente navode autori u svojim istraţivanjima na koje Vesiš aludira
da Vlasi nisu potomci Rimljana, jer u svim pisanim izvorima upravo
to piše, da su Vlasi potomci Rimljana i da govore iskvarenim
latinskim, po nekima italijanskim jezikom. Na kraju, šta šemo sa
mnoštvom toponima, hidronima, oronima, sanktorema itd., i to ne
romanskog, kako navodi Vesiš, veš rumunskog porekla i to bilo kao
supstrata bilo kao adstrata na prostoru Timok – Osogovo – Šara, koji
poput kakvog klina razdvaja istoţnu („sa prostora vlaške nizije”) i
zapadnu („sa Panonske nizije”) grupu juţnoslovenskih plemena. Zna
se da je romanskih Vlaha pre dolaska Turaka još uvek bilo na prostoru
srednjovekovne Srbije, Crne Gore, Hrvatske i Bosne i Hercegovine,
ali ih na prostoru tzv. Bugarske pustoši (danas istoţna Srbija) po
mišljenju Vesiša nije bilo. Vesiš se poput mnogih autora koji
podrţavaju ideju o srpskoj etnogenezi Vlaha nikad nije upitao zašto bi
se asimilovani Srbi koji su otišli u Almaš i Erdelj u vreme dolaska
Turaka vratili nakon viševekovnog ţivota iz tih zemalja u istoţnu
Srbiju gde ih „osveţeno srpsko stanovništvo” ne vidi kao Srbe. O
svemu tome autor ovih redova govori u poglavlju Povlašavanje Srba
ili posrbljavanje Rumuna (Vlaha) istoĉne Srbije.
263 Miladin Ţ. Vesiš, Stanovništvo i migracije u Istoĉnoj Srbiji, Beograd, SANU,
Geografski institut „Jovan Cvijiš”, Posebna izdanja, knj. 31, 1011.