Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

Od povlašenih Srba do vlaškog jezika 31
Mezije meŤu Slovenima, o ţemu svedoţe mnogobrojni romanski
termini u crkvenoslovenskom, bugarskom i srpskom jeziku, a osim
toga i silna rumunska topografska nomenklatura u zapadnoj
Bugarskoj, Srednjoj gori i u planinama oko Trna. 47
Nemoguše je, veli Piţ, da je celokupno romanizovano
stanovništvo napustilo Trajanovu Dakiju sklanjajuši se pred varvarima
u Meziju, kada znamo da je i ova provincija bila na isti naţin
opustošena od varvara. TakoŤe, nemoguše je da su Vlasi u Erdelj došli
tek u XIII veku, jer se na osnovu nekoliko maŤarskih listina dâ
zakljuţiti kako su veš u to vreme Vlasi u Erdelju bili znaţajan
politiţki faktor, u istoj ravni s MaŤarima i Sasima. Piţ dalje navodi da
Rumuni nisu mogli doši do ovih politiţkih tekovina u roku od
nekoliko decenija da su se oni doista doselili iz Mezije krajem XII ili
poţetkom XIII veka, kako drţi Resler u svom delu. Piţ nadalje tvrdi
da formiranje politiţkih institucija u Erdelju, koje imaju
severnodunavski Rumuni, kao i njihovo socijalno ureŤenje, nije moglo
da potekne od makedonskih Vlaha. 48
Nedugo nakon Reslerove knjige pojavljuje se A. D. Ksenopol
(Alexandru Dimitrie Xenopol) sa knjigom koja je objavljena u Jašiju
1884. godine. Ksenopol u mnogim podnaslovima poput Părăsirea
Daciei, Remigrarea românilor în Dacia, Biserica română de rit slav,
Cronicari și istorici, Documentele, Toponimia, Limba itd.
argumentovano ukazuje na Reslerove propuste, nedostatke i, pre
svega, na politiţku konotaciju knjige. Ovom knjigom se postavljaju
temelji buduših istraţivanja o autohtonosti porekla Rumuna u
Trajanovoj Dakiji. 49
Razume se da Ksenopolova knjiga nije ostala neopaţena u
redovima rumunskih patriota koji su veoma oštro kritikovali njegove
47 Konstantin Jireţek je sa tih prostora prvi izneo rumunsku topografsku
nomenklaturu u ţlanku Archäologische Fragmente aus Bulgarien in Archäol.
epigraph. Mitth. X, 51, zatim u delima Cesty po Bulharsku, Praha 1888, 292293,
368; Fürstenthum Bulgarien, Wien 1891, 123; Archiv für slav. Phil. 15, 100. Što se
tiţe termina u crkvenoslovenskom, bugarskom i srpskom, Jiriţek ih je prikupio u delu
Die Romanen in den Städten Dalmatiens während des Mittelalters, Wien 1901, I,
3638, koje ima nemerljiv doprinos u vezi s temom o kojoj se ovde raspravlja.
48 J. Radoniš, op. cit., 86.
49 A. D. Xenopol, Teoria lui Rösler: Studii asupra stăruinței românilor în Dacia
Traiană, Iași 1884. i reprint izdanje iz 1998. koje koristim de visu.