Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

Od povlašenih Srba do vlaškog jezika 161
problematikom verovatno imaju odgovor i na ova pitanja, pa me ţudi
kako to da se u njihovim radovima ne moţe naši nijedan redak o
Srbima povratnicima.
Ţini se da su mnogi srpski autori razvili tezu o
povlašavanju/porumunjavanju Srba kao što su „razvili tezu o
navodnom srpskom poreklu velike većine, ili čak svih Albanaca – bar
u severnim krajevima koje su oni nastanjivali (Kosovo, Metohija,
severna Albanija), koja je trebalo da opravda proširenje Srbije.” 549
Ovu teoriju „zastupali su Miloš Milojeviš, Spiridon Gopţeviš, Toma
Oraovac, Jovan Hadţi-Vasiljeviš, Branislav Nušiš, Jovan Tomiš,
Vladan ĐorŤeviš, Ljuba Jovanoviš, Stojan Protiš i drugi.” 550
Zoran Janjetoviš kaţe da su mnogi jugoslovenski pisci
„nastavili sa pisanjem u istom tonu kao pre balkanskih ratova i Prvog
svetskog rata. Jovan Hadţi-Vasiljević je pisao o ‘muslimanima naše
549 Zoran Janjetoviš, Nacionalne manjine u očima srpske elite 19181941, u: Srbi
i Jugoslavija. Drţava, društvo, politika, Beograd, Institut za noviju istoriju Srbije,
2007, 119; Uzgred reţeno, Albanaca je bilo, nalazimo u radu Vidosave Nikoliš-
Stojanţeviš, i na podruţju Bojniţke, Lebanske i Leskovaţke opštine, tj. u
Jablaniţkom okrugu, gde je naveden „Spisak ţisto arnautskih sela (ukupno 53 – S. G.)
u kojima sada nikoga nema” (Vidosava Nikoliš-Stojanţeviš, Leskovac i osloboĎeni
predeli Srbije 18771878. godine. Etničke, demografske, socijalno-ekonomske i
kulturne prilike, Leskovac, 1975, 96), tj. nakon srpsko-turskih ratova koje su vodile
18761878. godine Kneţevina Srbija i Kneţevina Crna Gora protiv Osmanskog
carstva „a u cilju osloboŤenja teritorija sa srpskim stanovništvom”
(https://sr.wikipedia.org>Srpsko-turski...). OsloboŤeno podruţje „gde su prethodno
ţiveli Albanci” nazivalo se još neko vreme Arnautluk. Sva je prilika da je na
novoosloboŤenoj teritoriji pre 1878. godine ţivelo i albansko stanovništvo, a ne samo
srpsko. O tome moţemo ţitati i u znamenitom putopisu Iz Nove Srbije tadašnjeg
ţinovnika srpskog Ministarstva finansija Mite Rakiša, koji nabraja mnoga napuštena
„arnautska sela” (Mita Rakiš, Iz Nove Srbije, u: Otadţbina IV, Beograd, 1880, 355,
358, 362) u kojima je umesto Arnauta/Albanaca doseljeno (od 18781879 – do kraja
XIX veka) srpsko stanovništvo uglavnom „sa šireg podruţja: Vlasine, Dobrog Polja –
Masuriţkog sreza i iz Crne Gore” (Stanimir A. Nikoliš, Boško A. Nikoliš, Slišane
/18781995/, Leskovac, 1998, 1516), ţime se menjala etniţka struktura
stanovništva. Ovde valja napomenuti da je Rista Nikoliš u svojim istraţivanjima
(Krajište i Vlasina. Antropogeografska prouţavanja, Srpski etnografski zbornik, VIII,
Beograd, 1912) podrobno razmotrio poreklo i kompoziciju stanovništva Vlasine i
prisustvo posebnih etniţkih grupa na tom prostoru (Latini, Ţegligovci, Vlasi, Juruci,
Ašani).
550 Zoran Janjetoviš, Nacionalne manjine, 2007, 119.