Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

Od povlašenih Srba do vlaškog jezika 223
zadrugama i svom imovinom na našu (srpsku – S. G.) stranu. Ovamo
su favorizirane, naročito od doba Kneza Miloša. Narod se izmenio,
sprijateljio, pa nije nikakvo čudo što svet pored svog maternjeg jezika
– srpskog zna da govori i vlaški, koji u sebi ima mnogo reči iz našeg
jezika.” Ovo je Pejiševa interpretacija ĐorŤeviševih zakljuţaka pa je
sada meni sasvim jasno otkud Pejišu potreba da naglasi kako Poreţani
„govore … srpskim … i gramatiţki ne greše”, da kojim sluţajem
Poreţani ne budu Rumuni (Vlasi), koji su u svoj maternji uneli
„mnogo reţi iz našeg (srpskog – S.G.) jezika”. Za svaki sluţaj Pejiš
još jednom ponavlja: „Porečani su odlični Srbi i Jugosloveni.
Smatraju za veliku uvredu kad ih neko nazove Vlasima.” 754 Naravno,
Poreţani ne ţive samo u Srbiji pa da su samo „odliţni Srbi”, oni od
1929. godine ţive i u Moravskoj banovini Kraljevine Jugoslavije pa su
zato i odliţni Jugosloveni. Pejiš je u pravu kada kaţe da se Poreţani
osešaju uvreŤenima „kad ih neko nazove Vlasima”, ali ne zato što su
Srbi, veš zato što naziv Vlasi predstavlja eksterni naziv koji je uvreda
za Rumune. Da Rumuni ne ţele da ih nazivaju tim imenom, moţemo
se informisati u zapisima dva italijanska Anonimusa XVI veka koji su
zabeleţili zanimljive impresije o jeziku i poreklu Rumuna (Vlaha):
„Ovaj narod – kaţu oni – iako je grţke veroispovesti, ipak je prijatelj
romanskoga imena, koliko zbog iskvarenog jezika latinskog toliko i
zbog mišljenja koje imaju da potiču od Romana i romanskim imenom
se meĎusobno nazivaju”. Pored toga „smatraju uvredom naziv Vlah i
ne vole da budu nazvani drugom reţju osim Romani”, 755 odnosno
Români (Rumâńi = Rumuni), kako se oni i danas meŤusobno nazivaju
na rumunskom maternjem jeziku i u istoţnoj Srbiji, o ţemu više u
poglavlju Da li je maternji jezik Rumuna (Vlaha) istočne Srbije vlaški
jezik.
Još zanimljiviji je tekst Radivojeviša koji Srbe vidi svugde i
svagda, pre i posle Adama. Gde god ţuje, vidi i sretne Vlaha, zapravo
vidi Srbina, koji je, sram ga bilo, „zaboravio, napustio lepi srpski jezik
i zamenio ga vlaškim”, a pritom „da ni reţi srpske ne razumeju ili
neše da razumeju”. Koliko samo moţe ljudski um da zastrani
754 Bogosav Mlad. Pejiš, Porečka krajina: U spomen stogodišnjice Donjeg
Milanovca, Beograd 1932, 4950.
755 M. Dogaru, G. Zbuchea, O istorie, 56.