Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

Od povlašenih Srba do vlaškog jezika 315
manastira Gornjaka. Kako je Dositej vaţio za dobrog crkvenog
organizatora i verskog pastira ubrzo su sreska mesta Kladovo, Poreţ,
Brza Palanka, Tekija, Kladušnica i još neka veša seoska naselja
postali parohijski centri, a knez Miloš je naredio da se o njegovom
trošku sazidaju nove crkve, od kojih se isticala ona u Mihajlovcu,
zatim u Kladušnici i Brzoj Palanci. U Kljuţu se ubrzo pominju
parohije u naseljima Vajuga, Velesnica, Kladovo, Kladušnica,
Korbovo i Mihajlovac „u teţnji da se potru posledice turske uprave,
rŤavih društvenih obiţaja i praznoverica”, piše Vladimir
Stojanţeviš. 992 U svim navedenim naseljima, osim u Poreţu, ţivelo je
rumunsko (vlaško) stanovništvo, a kao što se iz priloţenog moţe
videti, crkve su po naredbi kneza Miloša odmah nakon osloboŤenja
podignute najpre u rumunskim (vlaškim) naseljima, navodno radi
rŤavih društvenih obiţaja i praznoverica, kako navodi Stojanţeviš.
Naravno, nameše se zakljuţak da rŤavih obiţaja i praznoverica nije
bilo u srpskim veš samo u rumunskim (vlaškim) naseljima. MeŤutim,
praznoverica je bilo i biše, kako meŤu Rumunima (Vlasima) tako i
meŤu Srbima, ali su crkve, pored širenja verske duhovnosti, imale i
ulogu prosvešivanja i nametanja srpske nacionalne svesti Rumunima
(Vlasima) Kneţevine Srbije.
Kada Tihomir ĐorŤeviš govori o sveštenstvu u Srbiji, kaţe da su
„rumunski sveštenici, bez ikakvog obrazovanja” i da su zato
„sujeverni koliko i njihovi parohijani seljaci”, pa navodi primer nekog
jereja po imenu „Jon iz Timoka” koji je „davao seljacima koprivu kao
hostiju”. Veli da je „jedan drugi pop ekshumirao vampire” pa
nastavlja: „Nije mi cilj da, spominjanjem ovih stvari, predstavim
rumunske sveštenike u nepovoljnom svetlu”. Bilo kako bilo, cilj je
postignut, rumunski sveštenici su prikazani „u nepovoljnom svetlu”
kako bi se opravdala njihova zamena parosima srpske nacionalnosti.
U Spomenici Timočke eparhije prireŤivaţ Milan Cvijetinţanin,
rukovodeši se ĐorŤeviševim istraţivanjem arhivske graŤe, navodi da
je „MeŤu rumunskim doseljenicima bilo ... štaviše i takvih sveštenika
koji su bili sasvim neuki i nisu znali ni priţeššivati. Mnogi od njih su
992 Vladimir Stojanţeviš, Ključ i Porečka Reka od kraja 18. veka do osloboĎenja
1833. godine, Beograd, SANU, Posebna izdanja, knj. DCXXVI, Odeljenje istorijskih
nauka, knj. 20, 1994, 81.