Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

92 Slavoljub Gacović
kao i poimence navedeni kasteli u Aquiskoj regiji i u regiji grada
Naisusa, koji su se oĉuvali do danas u nazivima naselja: Aldanes –
Aldinac; Arsatza – Rsovac; Arsena – Raţanj; Brarkedon – Brakinova;
Burdopes – Burdimo; Garkes – Grkinja; Gurvikon – Kurvingrad kod
Niša; Kalis – Kalna; Kandilar – Kandilice; Mucianikastelon –
Muĉibaba; Mutzipara – Muĉkovce; Iudaios – Ţidaik; Novae – Nova;
Ratiaria – Arĉar; Almus – Lom; Bononia /prarum. Budūnia/ – Vidin;
Florentiniana – Florentin; Bratzista < Braçi sta – Braĉin;
Setlotes < vulgarnolat. Siculótae > Sglot – Zlot; Timiana – Tamjanica
itd., 293 baš kao i u ostalim regijama Ilirika. 294
Justinijanovo obnavljanje gradova i izgradnja novih u prvoj
polovini VI veka ukazuje upravo na suprotstavljanje ustaljenoj praksi
deportacije romanskog stanovništva i mogućeg naknadnog otkupa
293 S. Gacović, Razgraničenje naisopoliske (niške) i akviske (prahovske) regije sa
ubikacijom gradova iz VI veka, Zajeĉar, 1977, 1755.
294 Po mišljenju Tibora Ţivkovića, graditeljska delatnost izraţena u trouglu
Naissus – Serdica – Iustiniana Secunda izdvaja se po broju novosagraĊenih gradova i
varoši zbog slivanja stanovništva iz severnog dela u srednji deo Ilirika. Naprotiv, u
severnom delu Ilirika, tj. na prostoru današnje Timoĉke zone fortifikacioni objekti bili
su deo ranijeg strateškog sistema koji je „verovatno izgraĊen u vreme Antonina Pija, a
moţda, delimiĉno, finalizovan za vreme njegovog naslednika Marka Aurelija” (A.
Jovanović, Prilog proučavanju antičkih utvrĎenja u okolini Knjaţevca, Razvitak 200,
Zajeĉar 1998, 139.) 294 i zato nije bilo potrebe za izgradnjom novih kastela. Rekli
bismo da je pojaĉana graditeljska delatnost u trouglu Naissus – Serdica – Iustiniana
Secunda bila za potrebe seoskog romanskog stanovništva iz bliţe i dalje okoline
novosagraĊenih gradova, kako bi se moglo sklanjati iza gradskih zidina u vreme
uĉestalih varvarskih prodora. To je bilo vreme kada rimska vojska nije više vodila
osvajaĉke ratove već samo odbrambene unutar gradskih bedema, vreme nestajanja
utvrĊenih antiĉkih garnizona s rimskim elitnim jedinicama, legijama i kohortama, i
nastajanja „burgova” i „kastela”, s jedinicama formiranim od okolnog seoskog,
odnosno domorodaĉkog romanskog stanovništva. To je vreme laganog ali sigurnog
prelaza iz kasnoantiĉkog u rano srednjovekovno razdoblje. Kastele i burgove
srednjovekovnog razdoblja koji su iznikli na imanjima krupnih feudalnih poseda,
odnosno na znaĉajnijim raskršćima puteva, oko trgova i rudnika u zapadnom delu
nekadašnje Rimske imperije, sagradila je već sredinom VI veka u istoĉnom delu
Imperije drţavna administracija na ĉelu s imperatorom Justinijanom I. Naţalost, ti
kasteli u unutrašnjosti Balkana najĉešće nisu imali kontinuitet u srednjovekovnom
razdoblju i nikad nisu imali svoju autonomiju poput dalmatinskih gradova i onih na
bivšem prostoru zapadnog dela Imperije (S. Ćirković, Neostvarena autonomija:
gradsko društvo u Srbiji i Bosni, Rabotnici, vojnici, duhovnici – Društva
srednjovekovnog Balkana, Beograd, 1997, 259276).