Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

226 Slavoljub Gacović
postojala zajednička crkva i zajedniţka istočno-pravoslavna vera, to
je vera imala znaţajni udeo u širenju vlaškog jezičkog područja u
srpskim naseljima. Prema podacima iz XVIII veka sluţba boţja i
ostali crkveni obredi obavljani su na „vlaškom” jeziku, jer su
sveštenici mahom bili iz Vlaške ili povlašenih krajeva koji nisu znali
srpski jezik. Ţak su i knjige bile „vlaške”, kaţu neki podaci. U takvim
uslovima srpski verski podanici brzo su prihvatali ’vlaški’ jezik,
pogotovo ako su bili u manjini.” 762 Ukoliko prihvatimo Stanojeviševe
navode o povlašavanju Srba uz pomoš vlaških popova i sluţbe boţje
na „vlaškom”, tj. rumunskom jeziku, onda se to isto, verujem, dešava
Rumunima (Vlasima) pod uticajem srpskih popova i sluţbe boţje na
srpskom jeziku. Ipak, verujem da tada nije bilo povlašavanja, kao ni
sada posrbljavanja putem crkve. Mislim da je sluţba boţja na
rumunskom udaljila Srbe od takve crkve, isto kao što je sluţba boţja
na srpskom, tj. crkvenoslovenskom jeziku uţinila da se Rumuni
(Vlasi) udalje od srpske crkve i da zahvaljujuši tome zadrţe svoje
tradicionalne obiţaje kojih se zadivljujušom upornoššu drţe do danas.
Ali im se, naţalost, onomastika (ime i prezime) promenila pod
prisilom srpske crkve. Zahvaljujuši rezultatima prouţavanja Nenada
Makuljeviša i njegovih saradnika, znamo da su krajem XIX veka
episkop Timoţke eparhije Melentije i njegovi saradnici preduzeli
molovanja mnogih crkava u kojima su potom prikazani istorijski
ciklusi srpskih vladara, i sklanjali mnoge ikone sa natpisima na
rumunskom, ne bi li i na taj naţin uticali na posrbljavanje Rumuna
(Vlaha) istoţne Srbije. 763
„Još smo bili u opasnosti od ljudi, koje smo sretali”, izjavljuje
Kosta Popoviš u svom ţlanku Odlomak iz putovanja po Srbiji. „To su
bili Vlasi ili povlašeni Srbi, gotovo polu divlji narod, tvrdoglav i
manit.” 764 Takve izjave še zauvek odzvanjati u istoriji i one mu ne
sluţe na ţast. Pa nisu li ti Vlasi samo povlašeni Srbi koji su primili
„vlaški” jezik? Po ţemu se mogu razlikovati jedni od drugih? Nije
762 Tihomir Stanojeviš, op. cit., 39.
763 Sakralna topografija Negotinske Krajine, priredio Nenad Makuljeviš, Negotin,
2012.
764 Kosta Popoviš, Odlomak iz putovanja po Srbiji pitomaca kneţ. srbskog liceja u
godini 1863, u: Danica: list za zabavu i knjiţevnost, izdaje i ureŤuje ĐorŤe Popoviš,
god. V, br. 31, Novi Sad 1864, 494-495.