Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

Od povlašenih Srba do vlaškog jezika 145
Vlaške, sa Poţarevcem kao središtem, preko koga su u srpsku
kneţevinu pristizali doseljenici iz ’vlaškog Banata‘, Rama, i
pograniĉnih vlaških naselja (Kajtasova, Vranjuca, Šurće)... Preko ove
etniĉke pograniĉne zone vršio se intenzivan proces naseljavanja
vlaškog stanovništva u naseljima poţarevaĉkog okruga (naroĉito u
Vlaolu i Gornjanu)”. 512
Sredinom XIX veka „etniĉku osnovu ĉinilo je srpsko
stanovništvo sa vlaškim doseljeničkim slojem...; najviše ih je bilo na
podruĉju sreza krajinskog (u 15 sela), poreĉko-reĉkog (11), kljuĉkog i
brzopalanaĉkog (14), a naroĉito u srezovima poţarevaĉkog okruga, u
srezu moravskom (27), mlavskom (18), u srezu Pek (10), homoljskom
(9) i u srezu Zviţd (17). Najmanje je bilo vlaških doseljenika u srezu
crnoreĉkom (2), a u srezu zajeĉarskom (25), ukupno u 27 sela
crnoreĉkog okruga... To se odraţavalo u procesima etniĉke i jeziĉke,
kao i kulturne srpsko-vlaške simbioze, koja je zapoĉela još u periodu
turske vladavine u ovom kraju.” 513 Tu su se našli Rumuni (Vlasi)
nakon masovnih migracija iz Vlaške, Rumunskog Banata i Erdelja
posle 1848. godine, 1850, 1855. i 1856. godine.
Po mišljenju Stojanĉevićeve, sredinom XIX veka procesi
etniĉke i jeziĉke, kao i kulturne srpsko-vlaške simbioze, koji su
zapoĉeli u periodu turske vladavine, još nisu bili dovršeni. Naţalost,
sredinom druge decenije XXI veka znamo da je proces srpsko-vlaške
simbioze zapravo proces posrbljavanja rumunskog ţivlja na prostoru
istoĉne Srbije uveliko potpomognut drţavnom administracijom i
crkvom, a danas i Vlaškim nacionalnim savetom.
Rumunsko (vlaško) stanovništvo koje se, prema mišljenju
Antonija Lazića „selilo iz Banata na jug, prešlo je Dunav i naseljavalo
se u srednjem i izvorišnom delu Peka. Ono je išlo i uz dolinu Mlave,
ali samo do Gornjaĉke klisure. Vlasima je bilo lakše i sigurnije preći u
homoljsku kotlinu iz doline Peka i preko prevoja Homoljskih Planina i
naseliti se tamo u nekoliko grupa. Najveću takvu grupu ĉine sela:
Laznica u kotlini i Vlaole, Jasikovo i Leskovo u izvorišnom delu Peka,
koji glavnim svojim krakom zalazi u Homolje. Druga grupa Vlaških
sela u homoljskoj kotlini je izolovana i ĉini oazu u masi srpskog
512 Vidosava Stojanĉević, op. cit., 2003, 81; T. R. ĐorĊević, Arhivska graĎa, 373.
513 Vidosava Stojanĉević, op. cit., 2003, 85.