Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

Od povlašenih Srba do vlaškog jezika 67
U hronici Nikite Honijata, pisanoj prvih godina XIII veka,
prikazano je beţanje budušeg imperatora Andronika Komnina iz
zatvora svog bratanca Manojla I Komnina (1164/65), ali je na putu, u
današnjoj Moldaviji, uhvašen od nekih lovaca Vlaha do kojih je stigao
glas o njegovom bekstvu, i ponovo vrašen u Konstantinopolj. 185 Po
mišljenju mnogih istraţivaţa, V. Tomašeka, A. D. Ksenopola, D.
Onĉula, K. Đureskua i drugih, reţ je o Rumunima severno od Dunava,
zapravo onih iz severne Moldavije kuda je Andronik prošao na svom
putu ka Galiciji, 186 mada, po mišljenju Litavrina, postoje dobre
indicije da se ova drama dogodila i s Vlasima juţno od Dunava. 187
Izveštavajuši o borbama koje su se odvijale 1199. godine izmeŤu
Kalojana, vlaško-bugarskog monarha iz Trnova, u savezu sa
Kumanima i Vizantincima, hroniţar Honijat izveštava kako „Skiti (=
Kumani) s ţetom Vlaha, prešavši Istar, pljaţkaju pre svega ... gradove
Trakije”. 188 Pojedini autori kaţu da se radi o Vlasima severno od
Dunava, a drugi opet da je reţ o Vlasima juţno od Dunava.
Istina je da se romansko stanovništvo po svom univerzalnom
imenu Vlasi, na osnovu istorijskih literarnih izvora srednjovekovnog
razdoblja mogu locirati i severno i juţno od Dunava tek od X veka.
Povuţeni u svoje planine, Vlasi su u srednjovekovnom razdoblju bili
zaboravljeni od istorije, koja ih pominje onda kada administracija ili
vojska Vizantije, Ugarske, Bugarske, Srbije, Hrvatske itd., doŤe u
dodir s njima. No, i pored toga, neki srednjovekovni literarni izvori
govore o „maxima Valachorum ingenti multitudine”. 189
Nakon vizantijskih pisanih izvora koji pominju Vlahe sredinom i
u drugoj polovini X veka na prostoru Bugarske navodim latinsku
hroniku anonimnog notara ugarskog kralja Bele, poznatog kao
185 N. Choniates, Istoria, ed. van Dieten, 130131; F.H.D.R., III, 250.
186 Fontes historiae Daco-Romanae, III, București 1975, 351, nap. 20; P. Diaconu,
Despre situația politică la Dunărea de Jos în sec. XII, u: SCIV, 1976, nr. 3, 299301.
187 Г. Г. Литаврин, Влахи византијских источников XXIII вв., Юговосточная
Рвропа в средние века, Кишинев 1972, 102104; P. Diaconu, Les
Coumans au Bas-Danube aux XIe et XIIe siècles, București 1978, 105107.
188 N. Choniates, Istoria, ed. van Dieten, 499: „
… “.
189 Sextil Pușcariu, u: Dacoromania, 19341935, 307. Preuzeto iz: Nicolae
Stoicescu, ob. cit., 184.