Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

206 Slavoljub Gacović
vijeka dobro su sluţili i kao grenadiri u mletaţkoj vojsci.” 703 O pitanju
jezika dalmatinskih Zagoraca ili Morlaka Fortis piše: „Ali i Vlasi su
govorili jezik mnogo polatinjen i upitani zato odgovaraju, da su oni
poreklom Romani...”, odnosno Români (Ma i Valachi parlano una
lingua, che latineggia moltissimo, e interrogati del perche rispondano
d’ essere orginariamente Romani...). 704 Zatim, geograf „Domeniko
Negri istiţe još 1557. da cetinski Vlasi 705 govore iskvarenim latinskim
govorom i da sami sebe nazivaju Romani-ma”, tj. Rumuni-ma
(Români na rumunskom) na srpskom, buduši da se govori o XVI
veku. Moglo bi se reši da je to bilo „stanje dvojeziţnosti, u kome je
slovenski jezik polako nadvlaŤivao, te je rumunski najzad
isţeznuo”, 706 konstatuje Jireţek. Dakle, romanski Vlasi nisu mogli
nestati krajem XIII veka, bez obzira na to što su bili „okruţeni
slovenskim stanovništvom” i bili „upušeni na saradnju s njim ... u
srpskoj drţavi”, kako piše D. Diniš-Kneţeviš, 707 kao ni u XIV ili XV
veku na prostoru Hrvatske 708 , Bosne i Hercegovine i Crne Gore 709 , jer
703 Špiro Kulišiš, Iz putopisa Alberta Fortisa, Sarajevo, GZM, 1958, 77, 83.
704 Nikola Vukţeviš, Etničko porijeklo Crnogoraca, Beograd, 1981, 107.
705 Dominici Marii Nigri, Veneti geographie commentariorum libri XI, Basileae,
1557, 103; Radoslav Lopašiš, Cetinski i lički Vlasi, u: Vlasi u starijoj hrvatskoj
historiografiji, prir. Ivan Muţiš, Split, Muzej hrvatskih arheoloških spomenika, 2010,
1930.
706 K. Jireţek, Istorija Srba, Beograd, 1923, III, 41; Petar Skok, Iz rumunske
literature o balkanskim Vlasima, Glasnik Skopskog nauţnog društva, Skoplje, 1928,
III, 298.
707 Leksikon srpskog srednjeg veka, priredili Sima Širkoviš, Rade Mihaljţiš,
Beograd, Knowledge, 1999, 87: „Okruţeni slovenskim stanovništvom i upušeni na
saradnju s njim, vlaški katuni u srpskoj drţavi nisu uspeli da saţuvaju svoje prvobitno
etniţko obeleţje, veš su vremenom slavizirani”.
708 Franjo Raţki, Hrvatska prije XII vijeka, Rad JAZU LVII, 144.
709 Frensis S. Stivenson, Istorija Crne Gore, Podgorica, CID, 2001, 5152:
„Interesantna je ţinjenica da dok su Vlasi, ili Rumuni, povešavali i umnoţavali svoje
stanovništvo u Rumuniji, Temišvarskom Banatu, Transilvaniji, u Bukovini i
Besarabiji, njihova populacija se smanjivala u zemljama juţno od Dunava... Da li su
Rumuni došli sa sjeverne ili juţne strane Dunava, ili ih, u stvari, moţemo smatrati
potomcima romanizovanih Daţana ili romanizovanih Traţana, više je pitanje
interesovanja nego vaţnosti. Biše dovoljno ako kaţemo da su bili veoma brojni u
srpskim zemljama, i stoga u Zeti, gdje su hranili svoja stada ... ili se bavili trgovinom
na malo... Ma koliko da su romanski elementi nekada bili prisutni u zemlji koja se