Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

Od povlašenih Srba do vlaškog jezika 301
Milanovcu (Donji Milanovac od 1859) postojala je drţavna
(„praviteljstvena”) škola, a uţitelj je najpre bio Isak Obluţareviš,
Slavonac iz Velike Pisanice; u Negotinu gde je postojala i Vlaška
mala ureŤena je takoŤe drţavna („praviteljstvena”) škola sa nastavom
na srpskom jeziku 1835/36. godine. Zakonom o osnovnoj školi
(Ustrojenija javnog učilišnog nastavljenija) 1844. godine otvorene su
nove škole u Timoţkoj Krajini: u srpskim selima, Štubiku, Rogljevu i
Karbulovu i rumunskim (vlaškim) selima, Dušanovcu, Jabukovcu i
Brzoj Palanci, a u poreţkoj oblasti otvorene su škole u sledešim
rumunskim (vlaškim) selima, Gornjanu 1860, Klokočevcu 1864,
Rudnoj Glavi 1867, Golubinju 1870, Mosni 1881, Boljetinu 1888,
Tandi 1897, Topolnici 1898. i Miroču 1920. godine. 954 Škole u
naseljima s rumunskim (vlaškim) ţivljem otvarane su još u Zlotu i
Radujevcu 1841/42. i Podgorcu 1851. godine. Prema popisu iz 1866.
godine zabeleţene su osnovne škole u sledešim rumunskim (vlaškim)
selima: Crnajka je imala 1351 stanovnika, a 127 uţenika; Majdanpek
1605 stanuovnika, a 149 uţenika; Klokočevac 1287 stanovnika, a 118
uţenika; Topolnica 1285 stanovnika, a 92 uţenika; Tanda 660
stanovnika, a 69 uţenika; Boljetin 974 stanovnika, a 87 uţenika;
Golubinje 1388 stanovnika, a 137 uţenika; Mosna 747 stanovnika, a
79 uţenika i Miroč 540 stanovnika, a 46 uţenika. 955
O posrbljavanju i asimilaciji Rumuna (Vlaha) istoţne Srbije
putem nastave na srpskom jeziku u rumunskim (vlaškim) naseljima
pisao je i rumunski istoriţar K. Konstante (C. Constante) u svom delu
„Rumuni u timoţkoj i moravskoj dolini” (Românii din Valea
Timocului și a Moravei). O zateţenom stanju 1900. godine kaţe: „Dok
je u ţetiri najnaseljenije srpske oblasti, u Vranju, Uţicu, Ţaţku i
Toplici u 791 selu bilo samo 105 škola sa 206 uţitelja, u one ţetiri
oblasti u kojima ţive i Rumuni za 509 sela nije bilo manje od 397
škola sa 716 uţitelja. Sa 397 škola i 716 srpskih uţitelja bez ijedne
rumunske škole i bez ijedne rumunske crkve, s jedne strane nije ni
ţudo što se rumunski jezik kojim govore ovi Rumuni ne podudara s
našim, kako oni kaţu, opet, s druge strane poţeše da nestaju nošnja,
954 Jovica Orloviš, Vene Stojmenov, Kulturno-prosvetne prilike u Porečkoj
opštini, Razvitak, god. XIII, br. 3, Zajeţar (1973), 95.
955 Jovica Orloviš, Vene Stojmenov, op. cit., (1973), 96.