Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

160 Slavoljub Gacović
Srbi-Timoţani došli u XIII, XIV ili XV veku, teško je ustanoviti...
Prema našem mišljenju (tj. po mišljenju Mileta Tomiša – S. G.), Srbi-
Timoţani imali su u poţetku tri glavna centra: Karaševo (1333),
Petrovaselo (1359) i Svinicu (1443). Nakon nekoliko godina u
dokumentima se javljaju i ostala sela: Stanţevo 1456; Lukarevac
1471; Srbi u Rekašu 1552; Jabalţa 1564; Lupak 1598; Klokotiš i
Rafnik 1690. i najzad, Vodnik, Hermed i Kraljevac 1723. godine.” 547
Mile Tomiš odluţno tvrdi da su se Srbi-Timoţani sukcesivno
doseljavali u Rumuniju. Navodi i godine kada su pojedina naselja prvi
put navedena u izvorima, tj. neposredno posle njihovog nastanka.
Tomiš navodi da Srba-Timoţana koji govore najstarijim srpskim
dijalektom, starijim i od prizensko-timoţkog koji se danas moţe
zabeleţiti na terenu, 548 ima sve manje, što „zbog njihovog povratka u
Srbiju”, razume se, onih koji se nisu povlašili i porumunili, što „zbog
njihovog asimilovanja i pretapanja u Rumune”, koji su svakako ostali
u Rumuniji. Prema tome, nema mesta za kojekakve teorije sveopšteg
povlašavanja ili porumunjavanja Srba u Rumuniji koji se toboţe kao
povlašeni ili porumunjeni Srbi vrašaju u Srbiju. To je teza niţim
dokazana i nepotkrepljena iole vrednim dokumentima ili
lingvistiţkim, etnografskim i drugim terenskim istraţivanjima. Teza je
doista prazno slovo na papiru njenih promotera, ali je pogodna da bi se
opravdala agresivna asimlaciona politika srpskih vlasti voŤena prema
Vlasima (Rumunima) istočne Srbije, koji su navodno
povlašeni/porumunjeni Srbi.
Nešto što je po mom mišljenju indikativno jeste da se u Srbiju,
po mnogim srpskim autorima, uvek vrašaju oni Srbi koji su se u
meŤuvremenu povlašili ili porumunili, a oni koji su saţuvali srpski
jezik i kulturu ostaju u Rumuniji, tj. ne vrašaju se u otadţbinu da bi se
tek sredinom XVIII veka odselili u Rusiju. Simptomatiţno je da se
nikad, ama baš nikad ne pominju oni Srbi povratnici koji su uspešno
odoleli asimilaciji u Banatu, Erdelju, Vlaškoj, Transilvaniji ili
Moldaviji. Srpski istoriţari i etnolozi koji su se bavili ili se bave ovom
547 Mile Tomiš, Srpski i hrvatski govori u Rumuniji, Razvitak, god. XII, br. 45,
85.
548 Mile Tomiš, Govor Sviničana, Srpski dijalektološki zbornik, knj. XXX,
Rasprave i graŤa, Beograd, SANU, Institut za srpskohrvatski jezik, 1984, 11261.