Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

68 Slavoljub Gacović
P(etrus) dictus magister quondam regis Bele notarius, poznatijeg kao
Anonimus, koji prvi pominje Rumune (Vlahe) severno od Dunava u
vojvodstvima IX veka. Ugri su, po njegovom kazivanju, ušavši u
Panoniju, naišli na vojvodu Salana (Salanus), potomka bugarskog
magnus Keanus-a, koji je poistovešen s bugarskim haganom Krumom
s poţetka IX veka. Sliţno vojvodstvu Salana bilo je vojvodstvo
Menumoruta (Menumorout), 190 koji je vladao u „tvrŤavi Bihor”
(castrum Byhor) 191 i vojvodstvo Glada u Banatu o kojem Anonimus
pripoveda sledeše: „Zemlja koja je doista izmeŤu reke Moriš i tvrŤave
Oršava, okupirana ranije od vojvode po imenu Glad iz tvrĊave Vidin,
koji se iskrcao uz pomoš Kumana 192 ...” pa nastavlja, a „kada su [Ugri]
hteli preši preko reke Tamiš, izašao je pred njih Glad, iz roda odakle
potiţe Ohtum, vojvoda njihove zemlje, zajedno s velikom vojskom
konjanika i pešaka uz pomoš Kumana, Bugara i Vlaha”, 193 ali je bio
savladan od Ugara. 194 Po svemu sudeši, Kumana (= Peţenega),
190 N. Drăganu, Românii în veacurile IXXIV pe baza toponimiei şi a onomasticii,
Academia Română, Studii şi cercetări, XXI, Bucureşti, 1933, p. 280 i d.
191 G. Popa-Lisseanu, Anonymus, 40
192 Kumani, koje pominje Anonimus, sigurno su Peţenezi, koji bejahu istoga roda
i jezika sa njima, a koji su se pojavili mnogo ranije, jer Kumani stiţu tek u XI veku, i
to je još jedan dokaz da Anonimus u svojoj hronici upotrebljava ime kumanskoga
naroda, koji je i te kako bio aktivan u formiranju vlaško-bugarske drţave Asenida
krajem XII veka.
193 G. Popa-Lisseanu, Anonymus, 57: „Terram uero, que est a fluuio Morus usque
ad castrum Vrcia preoccuppauisset quidam dux nomine Glad de Bundyn castro
egressus adiutorio Cumanorum ... cum [Hungarii] uellent transire amnem Temes,
uenit obuiam eis Glad, a cuius progenie Ohtum descendit, dux illius patrie, cum
magno exercitu equitum et peditum adiutorio Cumanorum et Bulgarorum atque
Blacorum”.
194 G. Popa-Lisseanu, Anonymus, 58. Vlaha, tj. Rumuna je svakako bilo i na
prostoru Transilvanije (Arheološki lokalitet Caga 18 km severoistoţno od grada Gerla
u regionu Kluţ-Napoka) gde su najnovija arheološka istraţivanja ukazala na
romansko stanovništvo od IV do VI veka i na protorumunsko VIIVIII veka, o ţemu
više u knjizi: D. Protase, Ţaga. Două aşezări din perioada finală a etnogenezei
românilor (sec. IVVI şi sec. VIIVIII, Cluj-Napoca, 2003. ili prikaz knjige: Ioan
Mitrea, Carpica XXXII, Iaşi, 2003, p. 249250. Istraţivanja Protasea na lok. Caga
dopunjuju kulture tipa Costişa-Botoşana-Hansca (VVII vek), Lozna-Borniş
(VIIVIII vek), Dridu (IXXI vek), kao i kulture Răducăneni (XIXII) i Prodana-
Bârlad (XIIXIII vek), sve sa prostora jugoistoţno od Karpata u kojima je prouţena
dako-rimska i starorumunska civilizacija, o ţemu više u knjizi Dan Gh. Teodor,