Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

124 Slavoljub Gacović
436
ugarske kancelarije. MeĊutim, još uvek nemamo sigurne
pokazatelje da je val migracije Rumuna s kraja XIII i sredine XIV
veka zapljusnuo predele juţno od Dunava.
Ipak, valja ispraviti mišljenje Bogumila Hrabaka koji kaţe da su
’Carani’ iz Male Vlaške poĉeli dolaziti na prostor istoĉne Srbije tek u
prvoj polovini XIX veka (18151839). Po mišljenju Dragoljuba K.
Jovanovića, „Carani, Vlasi u Krajini, zovu se s toga, što su se doselili
iz Vlaške... Oni su stariji doseljenici u Srbiji od svojih sunarodnika u
Crnoj Reci. Po njihovom kazivanju izgleda, da su došli nekako odmah
posle nesrećne bitke na Varni”, 437 tj. nakon 1444. godine. Ovaj
Jovanovićev citat svakako valja dovesti u vezu s napred navedenim
upadom krstaške vojske Vladislava Jagelonskog i Janka Hunjadija
preko Dunava kod Dţanjeva (Dušanovac). Dušanka Bojanić navodi da
o masovnijem preseljavanju Rumuna na desnu obalu Dunava postoje
podaci „iz 1585. godine. Tad se vlaški vojvoda Mihna ţalio Porti da
su se njegovi podanici iselili u Vidinski sandţak iz Vlaške zbog
nasilja bivšeg vojvode Petra i zbog prekomernih kuluka na popravci
tvrĊave Bender. Na to je turska vlast naredila vidinskom kadiji da
takve iseljenike – ako ih ima – vrati u Vlašku, ali da ne uznemiruje
raju tih krajeva tvrdnjama da su Vlasi (iz Vlaške, Eflaklu). Ko se
naselio pre više od deset godina nije podlegao obavezi da se vraća.” 438
U navedenom tekstu pored informacije o doseljenju Rumuna (Vlaha)
neposredno pre 1585. godine saznajemo da se Vlasi, koji su u prvoj
polovini XVI veka dobili status raje, ne uznemiravaju tvrdnjama da su
Vlasi iz Rumunije, tj. „(iz Vlaške, Eflaklar)”, ĉime se potvrĊuje da je
rumunofonih stanovnika na prostoru Vidinskog sandţaka bilo i u
prethodnim decenijama, ako ne i prethodnog stoleća. U navedenom
tekstu se nalazi i opomena upućena vidinskom kadiji da Vlahe koji su
u Vidinskom sandţaku doseljeni iz Vlaške pre više od deset godina ne
436 G. I. Brățianu, Tradiția istorică despre întemeierea statelor românești, Ediție,
studiu și note de Valeriu Râpeanu, București, Editura Eminescu, 1980, 121133.
437 Dragoljub K. Jovanović, Crna Reka. Prilog za istoriju i etnografiju Srbije, u:
Glasnik Srpskog uĉenog društva, knj. 54, Beograd 1883, 197198.
438 Dušanka Bojanić-Lukaĉ, Zaječar i Crna Reka u vreme turske vladavine
(XVXVIII vek) : Zaječar i okolina, Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu, br. 42,
Beograd, 1978, 64 i nap. 58 gde navodi izvor: BBA, Istanbul, Mühimme Defteri No
58, Hüküm 873, 3 X 1585.