Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

Od povlašenih Srba do vlaškog jezika 189
srpskoj narodnosti i da se u tom neţasnom poslu ugledaju na Nemce i
MaŤare, koji hoše sav slovenski ţivalj da ponemţe i pomaŤare.
U svemu što je naveo iguman Filaret jedno je zaboravio reši, da
su u manastirima koje pominje na tlu Timoţke Krajine, kao i u onima
na tlu Rumunije tokom srednjovekovnog razdoblja popovi ţatali na
starocrkvenoslovenskom jeziku, koji, uveren sam, nije išao u korist
rumunskoj narodnosti, a još manje odrţanju rumunske nacionalne
svesti o kojoj u srednjovekovnom razdoblju nije bilo ni pomena.
Knjige su se ţatale na rumunskom u crkvama i manastirima istoţne
Srbije gde je bilo rumunskog ţivlja tek od doseobe Rumuna (Vlaha) u
prvoj polovini XVIII veka do druge polovine XIX veka i to u
naseljima gde ih je bilo, a u naseljima sa srpskim ţivljem ili u
mešovitim naseljima Srbi su zahtevali srpske popove. Dokaz za to
nalazimo u izveštaju povodom vizitacije poţarevaţkog egzarha Jovana
(Janišija) Mihailoviša za 1735. godinu koju je na svetlost dana izneo
Dimitrije Ruvarac da u Majdanpeku (Маиданпекь) люди нашего
српскаго рода вѣл’ми просетъ и молет’ за единаго свящтеника
над Срби имати, желають са контетаціωм примити како и
Власи имають. 652 U ovom primeru se vidi da Srbi, u naseljima gde ih
je bilo, nisu sedeli skrštenih ruku i slušali popove i sluţbu na
rumunskom (vlaškom) jeziku, veš su, naprotiv, bili veoma
preduzimljivi i traţili srpske popove.
Filaretu je kasno ukazati na to da su rumunski popovi, kaluŤeri,
uţitelji, šnajderi i crtaţi samo pratili svoje sunarodnike koji su imali
potrebe za njima, 653 ali se nadam da nije kasno reši istinu mnogima u
Nacionalnom savetu Vlaha, koji se danas ne bi postideli da se
Filaretima nazovu, buduši da su i sami stali na branik srpstva i sve
mere preduzeli radi konaţnog utapanja Rumuna (Vlaha) istoţne Srbije
u srpski narod.
Nakon isţitavanja srpske literature iguman Filaret se napokon
teoriji povlašavanja Srba prikljuţuje smelo i ţestokom retorikom u
652 Dimitrije Ruvarac, Mitropolija beogradska oko 1733. godine, Spomenik SKA
XLII, Beograd, 1905, 116117.
653 Tihomir R. ĐorŤeviš, Naš narodni ţivot, knjiga ţetvrta, Izdavaţka knjiţarnica
Gece Kona, 1931, 129: „Svi sveštenici nisu dolazili na zemljište Srbije samo parohija
radi, kao što je sluţaj sa Milutinom, sveštenikom u Oseţini i ĐorŤem u Pranjanima,
već su dolazili zajedno sa novim doseljenicima, isto onako kao i oni.”