Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

198 Slavoljub Gacović
Srbin Rumuna (Rumân) istoţne Srbije naziva vlahom ili Vlahom, ovaj,
u najmanju ruku, taj naziv valja prihvatiti ozarena lica.
Suprotno tom uverenju, naveššu dva italijanska Anonimusa iz
XVI veka koji su zabeleţili zanimljive impresije o jeziku i poreklu
Rumuna (Vlaha) sa nekadašnjeg podruţja Pribreţne Dakije (Dacia
Ripensis – od Miroţ planine u Srbiji do reke Cibrice u Bugarskoj) i
koji kaţu da: „Ovaj narod, iako je grţke veroispovesti ... zbog
iskvarenog jezika latinskog ... i zbog mišljenja koje imaju da potiču od
Romana (Roma/ni = Rim/ljani – S. G.) i romanskim imenom se
meĎusobno nazivaju ... smatraju uvredom naziv Vlah i ne vole da
budu nazvani drugom reţju osim Romani”, 678 odnosno Români
(Rumâńi = Rumuni), kako su sami sebe u XVI veku nazivali, a i danas
se identiţno nazivaju na maternjem jeziku. 679
ĐorŤe Natoševiš u sedmoj deceniji XIX veka navodi još jedan
naţin povlašavanja, iznoseši da „Ako je jedan tuĎin onde, ono svi
drugi (Srbi – S. G.) i meĎu sobom onim tuĎim jezikom govore, isto kao
ono u Banatu uz Vlajinju, pa kojim povodom da onaj i uči srpski, kad i
ovi (Srbi – S. G.) sami srpski govor ne poštuju.” 680 MeŤutim, skoro sto
pedeset godina kasnije Mirjana Maluckov, sa istog prostora, u svom
radu iznosi suprotnu sliku, a to je da se „Srbi i Rumuni meŤusobno ...
678 M. Dogaru, G. Zbuchea, O istorie a românilor de pretutindeni, București,
Editura DC Promotion, 204, 56.
679 Vlasi Dalmacije u XVI veku govorili su romanski, što se jasno vidi – kaţe
Konstantin Jireţek – „iz jedne vesti u mletaţkog geografa Domenika Negrija
(Dominici Marii Nigri Veneti Geographiae commentariorum libri XI, Basileae, 1557,
103). In Coruatia, jednoj 'regio montana', koja 'Turcorum crebris incursionibus deserta
iacet' i prostire se do reke Cetine, stanovahu po Negriju 'homines proceri corporis ac
ualidi, uenusti facie et qui latina, licet corrupte, inter loquendum non pauca proferant
uocabula, seque Romanos fuisse ibique prioribus temporibus in coloniam deductos
pertinaciter asseuerant'. Potomci Vlaha ili Murlaka (Murlachi), koje su Frankapani
preselili 14501480. sa kopna na ostrvo Krk (list. 1465, 1468 Mon. hist. jur. 6,
244246, 254255), biše da su u selima Dubaţnici i Poljici zaboravili svoj rumunski
('po vlašku') tek u XIX veku. Miklošiš je objavio dve molitve na rumunskom,
navodno iz Poljica (Wanderungen der Rumunen, str. 89, isp. i 5); te iste molitve (in
lingua Poglizana) objavio je tu skoro i Jagiš po nekoj starijoj zabelešci oko 1824. u
AslPh. 22 (1900), 621622. S ovim su u vezi kolonije Rumuna na istoku Istre” (Vidi:
K. Jireţek, Romani u gradovima Dalmacije tokom srednjega veka, Zbornik Konstantina
Jireţeka, knj. II, Beograd, 1962, 47).
680 Đ. Natoševiš, op. cit., 115.