Slavoljub Gacović POREKLO I POSTOJBINA RUMUNA (VLAHA)

Od povlašenih Srba do vlaškog jezika 305
kazivanju uţitelja Nikole Stojanoviša, doţivljavali kao onostrani
(donji) svet u koji po kazni moraju poši.
Nakon kritika dotadašnjoj organizaciji škola koja je malo šta
uţinila u vezi s utapanjem vlaškog ţivlja u srpstvo, uţitelj Stojanoviš
navodi svoje predloge koji bi uz sveobuhvatnu podršku srpskih vlasti
dali bolje rezultate u brţem i boljem posrbljavanju: „Ja sam sadanjoj
organizaciji škola protivan – kaţe Stojanoviš – a to iz ovih razloga :
1. Što se nije pazilo na narodnost;
2. Što je isti broj godina učenja i vrlo mali za obe narodnosti ;
3. Što su isti predmeti i isti način obučavanja za obe narodnosti” i
nastavlja: „Da bi ovo dokazali i da bi se Vlasi posrbili predloţio
bi ovo:
1. Za izvesno vreme odvojiti organizaciju po narodnosti;
2. Produţiti broj godina;
3. Zavesti prema godinama više razreda;
4. Neke predmete izbaciti;
5. Postaviti više učitelja u jedno selo;
6. Smanjiti broj škola;
7. Zavesti još sada svuda nedeljne škole i
8. Zakonom zabraniti da se vlaški govori bar u zvaničnim
poslovima kao: opštinskim, sreskim i okružnim
kancelarijama; u školi; u crkvi (pri svima drugim poslovima);
u narodnoj vojsci kad je u logorima i t.d.” 964
Uţitelj je, zapravo, naveo sve institucije vlasti preko kojih su se
vršili posrbljavanje i asimilacija Rumuna (Vlaha) istoţne Srbije.
Predlaţe još, pošto su „meĎu Vlasima crkve retke, to neka se i crkveno
pevanje izostane; a neka se obrati više paţnje narodnom pevanju, jer
će ono omekšati srca ovog ţivlja, melanholiju prirodom darovanu”, 965
pa nastavlja: „Ja sam još i za to, da se svuda po vlaškim selima
pošalju po dva i više učitelja kako bi oni više uticali na srbiziranje;
jer, sem škole, bila bi veša komunikacija prosvete, a to pomaţe celom
selu – celome ţivlju. Učitelji stupajući u dodir s Vlasima razgovorom
samim, gonili bi ih da govore sve srpski. Pa i za same uţitelje bolje
je, da su njih više u jednome mestu. Onda se ne bi plašili Jasikova,
964 Srbiziranja i organizacija škola, op. cit., 90.
965 Srbiziranja i organizacija škola, op. cit, 103.