áááááá
áááááá
áááááá
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ცალკეული დეტალები, ეპიზოდები თუ გმირთა სიტყვები, ისე სიმღერები (ქებანი), სიმღერათა<br />
ჯგუფები და მთლიანად მთელი პოემები გარკვეულ კანონზომიერებას ემყარება. ეს არის წრიული<br />
კომპოზიციის პრინციპი, რომელიც ჩამოყალიბებულა სახვით ხელოვნებაში გაბატონებული<br />
გეომეტრიული სტილის შესაბამისად. მეცნიერებაში ამჟამად დადგენილია, რომ კრეტა-მიკენის<br />
ცივილიზაციის შემდგომ საბერძნეთის ხელოვნებაში განვითარდა გეომეტრიული სტილი, რომელიც<br />
ემყარებოდა დეტალებისა და მოტივების ურთიერთშეთანხმებას (კოორდინაციას) და<br />
ურთიერთდამოკიდებულებას (სუბორდინაციას). გეომეტრიული ხელოვნების სრულყოფილება<br />
წრიული კომპოზიციის საშუალებით მიიღწევა, რომლის დროსაც ორნამენტები და მოტივები<br />
განლაგებულნი არიან ცენტრთან და ერთმანეთთან დაკავშირებით სიმეტრიულად. ასეთი ფორმა<br />
სისხლხორცეულად ჰქონდა შეთვისებული ყოველ ბერძენ ხელოვანს და, როგორც ირკვევა, ტროის<br />
ომის უზარმაზარ პანორამასაც თავისი დროის ყველაზე დიდი ხელოვანი ჰომეროსიც ასევე ხედავდა.<br />
ასევე გადმოსცა იგი არა სახვით ხელოვნების, არამედ პოეზიის საშუალებით. გეომეტრიულმა<br />
ხელოვნებამ განვითარების უმაღლეს დონეს სწორედ ჰომეროსის ეპოქაში, VIII საუკუნეში მიაღწია.<br />
”ილიადის” კომპოზიციური ცენტრი XI-XIII ქებანი, აქედან წრიული კომპოზიციის შესაბამისად<br />
ისე მარაოსავით იშლება პოემის ეპიზოდები, რომ პირველ ქებაში ტიპოლოგიურად ეპიზოდთა<br />
ისეთივე თანმიმდევრობაა, როგორც მის საპირისპირო პოლუსზე, ბოლო, XXIV ქებაში, II ქებაში<br />
ისეთივეა, როგორც ბოლოსწინა, XXIII ქებაში, III ქებაში ისეთივეა, როგორც XXII ქებაში, და ა. შ. აი,<br />
მაგალითად, რა ეპიზოდებით თავდება პირველი ქება: აქილევსისა და თეტისის საუბარი, თეტისის და<br />
ზევსის საუბარი, კამათი ოლიმპოზე. ხოლო XXIV ქება იწყება ტიპოლოგიურად მსაგვსი ეპიზოდებით:<br />
კამათი ოლიმპოზე, ზევსისა და თეტისის საუბარი, თეტისის და აქილევსის საუბარი. . . სიმბოლურად<br />
ეს ასე შეიძლება გამოისახოს:<br />
n. . . . abs – cba. . . n<br />
სადაც n არის I ქების დასაწყისი, ან XXIV ქების დასასრული. ეპიზოდთა რიგი I და XXIV<br />
სიმღერებში შებრუნებულია, რადგან კომპოზიციური ცენტრიდან ისინი ერთნაირად და<br />
სარკისებურად უნდა იყვნენ დაცილებულნი და წარმოსახულნი. თავისთავად ცხადია, ეპიზოდთა<br />
ტიპოლოგიურ მსგავსებაში არ იგულისხმება მათი შინაარსობრივი იგივეობა: სხვა აქვთ ღმერთებს<br />
საკამათო I ქებაში და სხვა რამეზე დაობენ XXIV ქებაში, მაგრამ მთავარი ისაა, რომ სიმეტრიულად ასე<br />
დაცილებულ ადგილებში მოთხრობილია პაექრობა ოლიმპოზე და არ არის საუბარი, ვთქვათ,<br />
დაკრძალვაზე. ასეთი წრიული კომპოზიცია ახასიათებს ჰომეროსის ორსავე პოემას. მაგრამ ეს იმას<br />
როდი ნიშნავს, რომ ავტორს წინასწარ ჰქონდა შედგნილი სათანადო სქემები და ნახაზები, განგებ<br />
ეძებდა ამ სიმეტრიას. უბრალოდ მისი გენიალური ტვინი ასე იყო მოწყობილი, სხვაგვარად მას<br />
მხატვრული აზროვნება არ შეეძლო. ამიტომაც წრიული კომპოზიცია, რომელიც ასე გამჭვირვალედ<br />
ჩანს, როცა მას სქემების სახით წარმოვადგენთ, 28 საუკუნის განმავლობაში შეუმჩნეველი დარჩა<br />
კაცობრიობას, იგი, ალბათ, არც თვით ჰომეროსს ჰქონდა გააზრებული და, მით უმეტეს, არც მის<br />
მსმენელებს თუ მკითხველებს. სწორედ ამიტომაც ამ მწყობრ მექანიზმში, რომელიც პრინციპულად<br />
წრიულ კომპოზიციაზეა დაფუძნებული, ზოგიერთი დეტალი ოდნავ არღვევს კიდეც სიმეტრიას და<br />
მკვლევარები ცდილობენ ხოლმე როგორმე ასეთი გადახვევებიც კანონს დაუმორჩილონ, მაგრამ ასეთი<br />
მოწადინება ზედმეტად უნდა მივიჩნიოთ. ხომ არაფერი ეშველება იმას, რომ ჰომეროსი ზოგჯერ<br />
გარდაცვლილ მამას ატირებს თავისი შვილის ცხედრის წინ, ხომ აქვს უფლება ჰომეროსსაც ზოგჯერ<br />
”ჩათვლემისა” სწორედ ამიტომ ცალკეული უზუსტობანი მხედველობაში არ არის მისაღები, მით<br />
უმეტეს, რომ მათ მკითხველისათვის არავითარი მნიშვნელობა არა აქვთ და უკვე აღარა აქვთ<br />
მნიშვნელობა არც მეცნიერებისათვის, რაკი პოემათა აგების ძირითადი პრინციპი მიგნებულია.<br />
თავისთავად წრიული კომპოზიციის აღმოჩენა პოემათა აღქმას არაფერს ჰმატებს, მკითხველზე ეს<br />
პრინციპი გაუაზრებლადაც იმავე გავლენას მოახდენს, მაგრამ მთავარი ის არის, რომ ამ აღმოჩენის<br />
წყალობით ნათლი ხდება: ”ილიადას” და ”ოდისეას” ჰყავთ ერთი ავტორი, რომელიც ერთგან<br />
თავმდაბლურად კი აცხადებს: - მე ღმერთი არ ვარ, რომ გარდასულ დროთა ამბავი ღირსეულად<br />
გადმოვცეო, მაგრამ კაცობრიობას მასზე ნიჭიერი ღმერთი არ გამოუგონია.<br />
პელაზგები და ”ილიადა”<br />
ჰომეროსის ”ილიადაში”, როგორც სამართლიანად მიუთითებენ, აისახა ტომთა ქიშპობა მცირე<br />
აზიის ადრეული კოლონიზაციის დროს. ბერძნული ტომების ჩამოსახლება ჩვენს წელთაღრიცხვამდე<br />
15
Change language