13.07.2015 Views

Azərbaycanın dövlət rəmzlərinə və atributlarına dair məqalələr

Azərbaycanın dövlət rəmzlərinə və atributlarına dair məqalələr

Azərbaycanın dövlət rəmzlərinə və atributlarına dair məqalələr

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────KonstitusiyaAzərbaycan konstitusiyalarında insan vəvətəndaş hüquq və azadlıqlarıMahir Xalıqov,Azərbaycan Respublikası DİN-in Polis Akademiyasının"Dövlət və hüquq nəzəriyyəsi" kafedrasının müəllimi ,AMEA-nın Fəlsəfə və Siyasi-Hüquqi Tədqiqatlar İnstitutunun dissertantıXX əsrin sonlarında Azərbaycan xalqı öz dövlət suverenliyini bərpa edib demokratik, hüquqi, dünyəvidövlət quruculuğu yoluna qədəm qoydu. Bu prosesi sürətləndirən başlıca amil isə 1995-ci il noyabrın 12-də ilkmilli konstitusiyamızın qəbul edilməsi oldu.Lakin xalqımızın konstitusiya quruculuğu tarixi daha əvvəllərə təsadüf edir. Azərbaycan xalqı hələ XXəsrin əvvəllərində öz suverenliyini əldə etmiş, müstəqil dövlət qurmuş, vətəndaşların hüquq və azadlıqlarınıtəmin etmək üçün özünün müstəqil konstitusiyasının qəbul edilməsi yolunda inadlı mübarizə aparmışdır.1918-ci il mayın 28-də yaranan Azərbaycan Demokratik Respublikasında konstitusiya deyil, konstitusionaktlar mövcud olmuşdur. Belə ki, bu dövlət mövcud olduğu dövrdə konstitusiya xarakteri daşıyan aktlar qəbuletmiş və onların əsasında fəaliyyət göstərmişdir. Bu aktlara misal olaraq, Azərbaycanın dövlət müstəqilliyihaqqında 1919-cu ildə qəbul olunmuş Konstitusiya Aktını, Azərbaycan Demokratik Respublikasının Hökumətihaqqında, Azərbaycan Demokratik Respublikasının Parlamenti haqqında və s. qanunları göstərmək olar.1920-ci il aprelin 28-də Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulmuş və Azərbaycan Sovet SosialistRespublikası yaranmışdır. 1921-ci il mayın 19-da I Ümum-azərbaycan Sovetlər Qurultayında Azərbaycanın ilkkonstitusiyası qəbul edildi. Bolşevik rejimi tərəfindən qəbul edilməsinə baxmayaraq ilk konstitusiyanın qəbuledilməsi Azərbaycan xalqının tarixində əlamətdar bir hadisə idi. Hüquq və azadlıqlara <strong>dair</strong> Azərbaycan SSR-in1921-ci il Konstitusiyasında xüsusi bölmə və yaxud fəsil nəzərdə tutulmamışdır. Belə müddəalar buKonstitusiyanın "Ümumi müddəalar" adlanan birinci bölməsində təsbit edilmişdir. Konstitusiyanın 1-ci maddəsində"Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının vəzifəsi burjuaziya sinfinin məhv edilməsi məqsədiləproletariatın diktaturasını təmin etmək” prinsipi burada qeyd edilən hüquqların konsepsiyasını təşkil edirdi. Beləki, bütün hüquqlar zəhmətkeşlərə aid edilirdi. Buradan belə qənaətə gəlmək olar ki, əhalinin digər təbəqələri buhüquqlardan məhrum olmuşlar. Hüquq və azadlıqlara <strong>dair</strong> normalar Konstitusiyanın "Ümumi müddəalar"adlanan birinci bölməsində öz əksini tapmaqla cəmi 14 maddəni əhatə edirdi.1936-cı ildə SSRİ-nin yeni Konstitusiyası qəbul edildi. Bu Konstitusiya əsasında 1937-ci il martın 14-dəÜmuma-azərbaycan Sovetlər Qurultayı Azərbaycan SSR-in yeni Konstitusiyasını qəbul etdi. Qeyd olunanKonstitusiyada hüquqlar, azadlıqlar və vəzifələr haqqında normalar 1921-ci il Konstitusiyasına nisbətən iki dəfəçox idi. Eyni zamanda Konstitusiyaya vətəndaşların əsas hüquq və vəzifələrini təsbit edən yeni bir fəsil əlavəedildi.Yeni Konstitusiyada qeyd olunurdu ki, Azərbaycan SSR vətəndaşları əmək hüququna, yəni əməklərininmiqdarına və keyfiyyətinə müvafiq olaraq, haqqı verilməklə, qarantiyalı iş almaq hüququna malikdirlər. Eynizamanda Konstitusiyada vətəndaşların istirahət hüququ, qocaldıqda və habelə xəstələndikdə və əməkqabiliyyətini itirdikdə maddi təminat hüququ qeyd olunurdu.Əsas qanunun 128-ci maddəsinə əsasən, Azərbaycan SSR vətəndaşları təhsil hüququna malikdirlər. Buhüquq ümumi məcburi ibtidai təhsillə, ali təhsil də daxil olmaqla, təhsilin pulsuz olması ilə, məktəbdəoxuyanların böyük çoxluğu üçün dövlət təqaüdləri sistemi ilə, məktəblərdə təhsilin ana dilində olması ilə,zavodlarda, sovxozlarda və kolxozlarda pulsuz olaraq əməkçilərin istehsal, texniki və aqronomik təhsilinintəşkili ilə təmin edilirdi.Bu qanunda təsbit edilən yeni normalardan 129-cu maddəni qeyd etmək olar. Burada deyilirdi ki,Azərbaycan SSR-də bütün təsərrüfat, dövlət, mədəni və ictimai-siyasi yaşayış sahələrində qadına kişi ilə bərabərhüquq verilir. Vətəndaşların bərabərlik hüququ Konstitusiyanın 130-cu maddəsində inkişaf etdirilirdi. Bunormada bütün təsərrüfat, dövlət, mədəni və ictimai-siyasi yaşayış sahələrində mülkiyyət və irqindən asılıolmayaraq Azərbaycan SSR vətəndaşlarının hüquqca bərabərliyinin sarsılmaz bir qanun olması təsbit edilirdi.177

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!