Azərbaycanın dövlət rəmzlərinə və atributlarına dair məqalələr

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────Konstitusiyanı hazırlayan komissiyanın rəhbəri Heydər Əliyev özü idi və bütün bu iddialara qarşı tutarlıarqumentlərlə çıxış edərək öz təşəbbüsünün kifayət qədər real səciyyə daşıdığını sübut edirdi. Maneələrə vəçətinliklərə baxmayaraq, Heydər Əliyev konstitusiya layihəsindən Azərbaycan dilini dövlət dili kimi təsbit edənmaddənin çıxarılması barədə təkliflərlə razılaşmadı.Azərbaycan dilinin Azərbaycan SSR-də dövlət dili statusu almasına qarşı müqavimət göstərənlərdən ən fəalıolan Ukrayna KP MK-nın birinci katibi Şerbitski ilə Heydər Əliyevin çox ciddi mübahisələri oldu. Şerbitskiiddia edirdi ki, əgər müttəfiq respublikalardan biri öz dövlət dilinin adını konstitusiyada göstərərsə, Ukrayna dabunu etməlidir. Ümummilli lider həmin vaxt ona konkret cavab vermişdi: "Mən ona dedim ki, sizə heç kimmane olmur. Siz bizdən də böyük respublikasınız və Sovetlər İttifaqında sizin xüsusi çəkiniz bizimkindən qatqatartıqdır. Siz istəsəniz, bunu yaza bilərsiniz. Ancaq siz nə üçün bizə mane olursunuz? Mübahisəmiz çoxgərgin oldu".Ümummilli lider Heydər Əliyevin nümayiş etdirdiyi əzmkarlıq və qətiyyət nəticəsində 1978-ci ilin aprelindəqəbul edilən yeni Konstitusiyanın 73-cü maddəsində Azərbaycan SSR-də dövlət dilinin Azərbaycan dili olmasıqeyd olundu. Beləliklə də Azərbaycan dili dövlət dili statusu aldı və bu, respublikada xalqın milli ruhununoyanışında, mədəni-tarixi inkişafının stimullaşdırılmasında mühüm əhəmiyyət kəsb etdi. Ana dilimizin hüquqistatusunun dövlət dili səviyyəsinə qaldırılması xalqımızın tarixi nailiyyəti idi.Azərbaycan Respublikası dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra Azərbaycan dilinin daha da inkişafetdirilməsi yolunda geniş üfüqlər açıldı. Təəssüflər olsun ki, respublikanın ozamankı rəhbərliyinin səriştəsizliyinəticəsində xalqın iradəsinə zidd olaraq dövlət dilinin adı qeyri-qanuni şəkildə dəyişdirildi və məsələyədolaşıqlıq, anlaşılmazlıq gətirildi. Dövlət dili haqqında məsələ 1992-ci ilin dekabrında Azərbaycanın MilliMəclisində müzakirə edildi və onun adının dəyişdirilməsi ilə bağlı nəzərdə tutulan antikonstitusion qanun qəbulolundu. Təəssüf ki, belə taleyüklü məsələnin həlli üçün o zaman Milli Məclisdə cəmi 26 nəfərin lehinə səsverməsi kifayət hesab edildi. Halbuki dövlət dili haqqında müddəa, Konstitusiyada nəzərdə tutulduğuna görə,ona hər hansı dəyişiklik edilməsi ümumxalq müzakirəsi və deputatların ən azı üçdə iki səs çoxluğu ilə ediləbilərdi. Lakin o zaman adi qanunvericilik qaydalarına məhəl qoyulmamış, xalqın iradəsi nəzərə alınmadanvolyuntarist və məsuliyyətsiz bir qərar verilmişdi.Müstəqil Azərbaycan Respublikasının ilk konstitusiya layihəsinə baxılarkən dövlət dili haqqında müddəageniş müzakirə obyekti oldu. Həmin məsələ yeni konstitusiya layihəsini hazırlayan komissiyada, kütləviinformasiya vasitələrində, müxtəlif elmi forumlarda, yığıncaqlarda, idarə, təşkilat və müəssisələrdə sərbəst,demokratik şəraitdə hərtərəfli müzakirə olundu. Nəhayət, xalq 1995-ci il noyabr ayının 12-də referendum yoluilə öz mövqeyini nümayiş etdirərək Azərbaycan Respublikasının dövlət dilinin Azərbaycan dili olmasımüddəasına tərəfdar olduğunu bildirdi. Ana dilimizə qarşı edilmiş haqsızlıq aradan qaldırıldı, onun hüquqlarıqorundu, cəmiyyətdəki mövqeləri tam bərpa edildi.Ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycan dilinin qorunmasına və inkişafına tarixin bütün dövrlərində xüsusidiqqət yetirirdi. 2001-ci il iyunun 18-də ümummilli lider "Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsihaqqında" fərman imzaladı. Bu tarixi sənəd dilimizin inkişafı və tətbiqi sahəsində meydana çıxan problemlərinhəllində mühüm rol oynadı. Həmin fərmanda Azərbaycan Prezidenti yanında Dövlət Dil Komissiyasınınyaradılması da nəzərdə tutulurdu. Dünyanın heç bir dövlətində analoqu olmayan belə bir qurumun yaradılmasıana dilimizin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsinə daha effektli şəkildə nəzarət etmək və bu prosesi ümummillimaraqlar kontekstində tənzimləmək məqsədi daşıyırdı.2001-ci il avqustun 9-da isə ulu öndər yeni fərman - "Azərbaycan Əlifbası və Azərbaycan Dili Gününün təsisedilməsi haqqında" mühüm bir sənəd imzaladı. Fərmanda deyilirdi: "Hər il avqust ayının 1-i AzərbaycanRespublikasında Azərbaycan Əlifbası və Azərbaycan Dili Günü kimi qeyd edilsin".Həmin fərmana əsasən, 2001-ci il avqustun 1-dən etibarən latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasına keçidreallaşdı. Məhz bundan sonra respublikada bütün yazılı sənədləşmələr heç bir istisnaya yol verilmədən latınqrafikası ilə aparılmağa başladı. Latın qrafikası Azərbaycan xalqı üçün tarixi baxımdan daha doğma bir qrafikaidi. Hələ 1923-cü ildə respublikamızda latın qrafikalı əlifbaya keçid prosesi başlamışdı. O dövrdə mətbuatda azazda olsa, latın əlifbası ilə yazılar çap olunurdu. 1929-cu ildə rəsmi olaraq latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasıqəbul edildi və 1939-cu ilə qədər məhz bu əlifbadan istifadə olunmuşdu. 1940-cı ildən etibarən isəAzərbaycanda Kirill əlifbasından istifadə edilməyə başlanmışdı. Müstəqilliyin bərpasından sonrakı ilk ildə,1991-ci ildə latın qrafikalı Azərbaycan əlifbası qəbul olunsa da, o, bütün gücü ilə işləyə bilməmişdi. Yalnızümummilli lider bu məsələnin birdəfəlik həllinə nail oldu.468