Azərbaycanın dövlət rəmzlərinə və atributlarına dair məqalələr

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────Zamirə İlqarDilimizin elektron imkanlarıBu gün bütün dünyada İnternet beynəlxalq, sürətli və özünü ifadə baxımından ən optimal ünsiyyət vasitəsihesab olunur. Bəli, ünsiyyət vasitəsi. Məlumdur ki, ünsiyyət vasitəsi olaraq dil əsas predmet kimi çıxış edir.Amma İnternetin inkişafı ilə əlaqədar olaraq, bu gün dilimizi yad ünsürlərdən qorumaq bir qədər çətinləşib.Ehtimal edilir ki, İnternet adlı qlobal şəbəkənin inkişafı yeni terminologiyanın - “yad ünsürlər”in meydanagəlməsini zəruri edir. Yəni elm və texnologiyanın inkişafı ilə əlaqədar neologizmlər (yeni sözlər) yaranır ki, buda bir çox mütəxəssislər tərəfindən bir o qədər də məqbul hesab edilmir. Onların qənaətincə, yeni sözlərdilimizə özü ilə bərabər çoxlu sayda yad ünsürlər gətirir.Yeni terminlər Azərbaycan dilinə tərcümə olunmalıdırmı?Hətta bəzi mütəxəssislər hesab edir ki, yeni terminlər dilimizin “ekologiyasını” korlayır. Amma fakt özfaktlığında qalır ki, bundan sonra da elmi-texniki tərəqqi nəticəsində yeni terminlər yaranacaq. Bəllidir ki,texniki tərəqqinin qarşısını almaq müşkül məsələdir, amma dilimizin korlanmasının qarşısını almaq olar.Məsələn, bir çox ölkələrdə yeni terminlər dilə uyğunlaşdırılır, yeni terminoloji lüğətlər işlənib hazırlanır. Ammabəzi sözlər də var ki, elə onlar beynəlxalq söz kimi dilə daxil edilir. Mən deyərdim ki, Azərbaycan dilindəbeynəlxalq termin kimi qəbul edilən sözlər üstünlük təşkil edir. Belə terminlər isə əksər vaxt dilçilər tərəfindənqəbul olunmur, amma maraqlıdır ki, həmin sözlərin Azərbaycan dilində qarşılığı da tapılmır.Müşahidələr göstərir ki, İKT sahəsində Azərbaycanca terminoloji lüğətlər yox səviyyəsindədir. Birmüddət əvvəl buna cidd-cəhd göstərilsə də, qəribə də olsa, hətta bir çox sözlərin Azərbaycan dilində qarşılığıbelə tapılmadı. Bəlkə də, bu işə daha peşəkarlar ciddi səy göstərmədilər?!Qeyd edək ki, bir qədər əvvəl Microsoft şirkətinin sifarişi “SİNAM” şirkəti tərəfindən Windows Vista vəOffice 2007 proqramlarının Azərbaycan dilinə tərcüməsi yerinə yetirilib və “BakuTel” sərgisində də nümayişetdirilib:Məlumat üçün bildirək ki, Microsoft şirkəti öz sistemlərinin 150-yə qədər dilə tərcümə edilməsi iləməşğul olub.İndiyə qədər təxminən 800 mindən artıq söz və ifadə Azərbaycan dilinə tərcümə olunub. Amma, başqadillərdə çoxdan standart tərcümə variantları olan İKT terminlərinin bizim dildə əksəriyyəti olmayıb. Bir maraqlıməqam da var ki, “Windows XP”nin Azərbaycan dilinə tərcümə olunmuş versiyasını istifadə etmək üçünəvvəlcədən kompyuterdə lisenziyalı rus dilli “Windows XP” olmalıdır. Əks halda proqram kompyuterəyüklənməyəcək.İKT sahəsində izahlı lüğət problemiİT üzrə mütəxəssislər hesab edir ki, bu işi daha mükəmməl səviyyədə təşkil etmək üçün uyğun işçi qrupuyaradılmalı və bu iş bu sahədə təcrübəsi olan bir şirkətə həvalə olunmalıdır.Digər bir problem isə İKT sahəsində izahlı lüğətlərin olmaması ilə bağlıdır. Hətta başqa dillərdən tərcüməolunan izahlı lüğətlər belə azlıq təşkil edir. Maraqlı bir nüans isə ondan ibarətdir ki, ingilis və rus dillərində olanbir çox terminlərin bizim dildə uğurlu qarşılığı tapılmayıb. Elə ona görə də, bir çox halda bu terminlər olduğukimi saxlanılıb. Məsələn, “kompyuter”, “fayl” kimi terminlərin Azərbaycanca həmin məzmunu verən tamamfövqəladə, ayrıca bir qarşılığı yoxdur.Bəzi ekspertlər hesab edir ki, İKT sektorunun dinamik inkişaf tempi ilə ayaqlaşmaq belə bəzən çətin olur,nəinki, yeni texnoloji terminlərin qarşılığı tapılsın. Bunun üçün də, İKT terminləri ilə bağlı xüsusi komissiyanınfəaliyyət göstərməsi təklif olunur.Bir yazı sistemindəki hərflərin başqa yazı sistemi hərfləri ilə verilməsi bütün dillərə məxsus birproblemdir və bu transliterasiya adlanır. Azərbaycanda da bu problemlər var. Bu da öz növbəsində elektronmühitdə Azərbaycan haqqında informasiya alınmasını çətinləşdirir. Tutaq ki, kimsə Qarabağa aid internetəinformasiya qoyub. Amma məsələ burasındadır ki, “Qarabağ” kəlməsini başqa cür yazsaq həmin informasiyaçıxmayacaq.Uğurlu qarşılıq tapılmadan beynəlxalq sözlərin Azərbaycan dilinə çevrilməsi məqsədəuyğun deyil.418